Kamikaze dron, ya da bir diğer adıyla gezici mühimmatlar belli bir alanda bir süre gezindikten sonra hedef unsurları vurmak için geliştirilmiş hava araçlarıdır. Kamikaze İHA’lar hedefini tespit ettikten sonra hedefe doğru intihar dalışına geçerek saldırısını gerçekleştirmektedir. Sürü halinde hareket edebilme, görev iptali, düşük maliyetli yapısı ve genellikle baş kısmında bulunan çeşitli tiplerdeki harp başlığı sayesinde son zamanların muharebe alanlarında hava savunma sistemleri gibi pahalı düşman hedeflerine yönelik kullanımı yaygınlaşan bir mühimmat olarak karşımıza çıkmaktadır.
İlk ortaya çıkış tarihleri net olarak bilinmemekle birlikte, çeşitli kaynaklara göre ABD, İran ve İsrail gibi ülkelerin bu teknolojiyi ilk olarak 1980’li yıllarda ortaya çıkardığı belirtilmiştir. İlk ortaya çıkarılış sürecinde başarılı ve başarısız birçok denemesi yapılan bu hava araçlarında ana amaç düşük maliyetli olması ve düşman hava savunmalarının baskılanmasıydı (SEAD: Supression of Enemy Air Defenses). 1980’lerin içerisinde ABD’nin başlattığı AGM-136 Tacit Rainbow Projesi istenildiği gibi gitmezken; İsrail ilk başta Delilah ve sonrasında Harpy gezici mühimmatını ve İran da Ebabil-1 kamikaze dronlarını envanterine aldı. Bu ürünlerin ortaya çıkmasından itibaren başka varyantlar ya da daha farklı rollerde kullanılabilen kamikaze İHA’lar günümüzde halen aktif bir şekilde yerini almaktadır [1].
İlk başlarda bir lançerden fırlatılacak şekilde tasarlanan bu kamikaze İHA’lar, sonrasında farklı tasarımlara ve daha da çeşitli rollere evrilmiştir. Günümüzdeki birçok gezici mühimmat, başka İHA ya da savaş jeti gibi birçok hava aracından fırlatılabilmekte ve hatta bir personelin sırt çantasına sığabilecek ölçülere indirgenmiştir. Böylece, bu mühimmatlar doğrudan harekat sahasında çeşitli hedeflere saldırı, SEAD operasyonları, küçük/ büyük düşman birliklerinin baskılanması gibi görevleri icra edebilecek bir formata bürünmüştür. Günümüzde ABD, İsrail, Türkiye, İran ve Çin gibi ülkeler kamikaze İHA teknolojisi üzerine çalışmalarını sürdürmektedir.
Son yıllarda özellikle 2. Dağlık Karabağ Savaşı ve Ukrayna- Rusya Savaşı’nda yoğun bir şekilde kullanılan bu mühimmatlar harekat sahalarında “oyun değiştirici” olarak görev yapıyor. II. Dağlık Karabağ Savaşı’nda Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından İsrail yapımı HAROP İHA‘sı kullanıldığı bilinirken, bazı kaynaklar Türk savunma sanayi ürünü olan STM üretimi KARGU Vurucu İHA‘nın da aynı savaşta kullanıldığını iddia etmişti [2]. Ukrayna-Rusya Savaşı’nın başlarında Ukrayna ordusu yoğun bir şekilde İsrail üretimi HAROP mühimmatını kullanırken, Rusya tarafı da İran’dan tedarik ettiği Shaded-136 Kamikaze İHA‘larını aktif bir şekilde kullanmaktadır. 17 Ekim 2022’de Ukrayna devlet kaynakları Rusya tarafından Kiev’e yapılan saldırıda Shaded-136 mühimmatı kullanıldığını belirtilken, Rusya tarafı bu iddiaları yalanlamıştı [3].
STM KARGU Döner Kanatlı Vurucu İHA Sistemi
STM tarafından geliştirilen KARGU Vurucu İHA bir personel tarafından taşınabilen, görüş içi/ görüş dışı hedefleri tespit ve imha eden döner kanatlı bir İHA sistemidir.
STM KARGU‘nun Teknik Özellikleri [5]:
- Motor Sayısı: 4
- Elektro-optik Faydalı Yük ile Kalkış Ağırlığı: 7.6 kg
- Termal Faydalı Yük ile Kalkış Ağırlığı: 7.8 kg
- Uçuş Süresi: 30 dk
- Maksimum Uçuş İrtifası: 3000 metre
- Seyir Hızı: 72 km/h
- Mühimmat: 840 adet 4 mm küp
- Ağırlık: 1.3 kg
- Mühimmat Tapa Tipi: Yakınlık
KARGU sahip olduğu görev bilgisayarı sayesinde tam otonom bir şekilde seyrüsefer gerçekleştirirken, bir operatör tarafından sabit ya da hareketli düşman unsurların tespit ve imha kabiliyetine sahiptir. “Vurucu İHA Platformu” ve “Yer Kontrol Ünitesi” olmak üzere iki bileşenden oluşan bu sistem, “Man-in-the-Loop” ilkesine uygun operasyonlarını tamamen operatör gözetiminde icra etmektedir.
KARGU Döner Kanatlı Vurucu İHA İHA Sistemi’nin Yetenekleri:
- Dikey kalkış ve iniş (VTOL)
- Hızlı kurulum süresi (1 dakikadan az)
- Gündüz ve gece görev yeteneği
- Yüksek hassas vuruş
- Düşük radar kesit alanı
- Farklı savaş başlığı seçenekleri
- Yüksek performanslı navigasyon ve uçuş kontrol sistemi
- Görevi iptal etme ve eve geri dönüş yetenekleri
- Elektronik yakınlık tapası
- Otomatik hedef tanıma sistemi
Yukarıda gezici mühimmatlardan bahsedildiği gibi, KARGU Vurucu İHA Sistemi yüksek risk barındıran, yoğun çatışma bölgelerine hem görüş içi hem de görüş dışı hedeflerin tespit ve teyidini sağlaması, operatör personele operasyon bölgesinde keşif, gözetleme, istihbarat ve en önemlisi hassas vuruş imkanı sayesinde başta Türk Silahlı Kuvvetleri ve Jandarma personeli olmak üzere, yabancı ülkelerin de envanterinde yer almaktadır. TSK tarafından özellikle sınır ötesi ve terörle mücadele operasyonlarında, yüksek öncelikli hedeflerin etkisiz hale getirilmesinde aktif rol oynayan KARGU, sahadaki başarısıyla 3 farklı kıtada 10’a yakın ülkeye ihraç edilmiştir.
STM ALPAGU Sabit Kanatlı Vurucu İHA Sistemi
STM’nin öz kaynaklarıyla geliştirdiği bir diğer vurucu İHA ailesinin üyesi olan ALPAGU Vurucu İHA, taşınabilir bir sabit kanatlı hava platformudur. Kargu’da olduğu gibi tek bir personel ile taşınabilen ALPAGU, taktik seviye keşif, gözetleme ve görüş içi/dışı düşman unsurlarını yüksek isabetle vurabilme yeteneğine sahiptir. KARGU, özellikle meskun mahal operasyonlarında keşif, gözetleme ve imha görevlerini yürütmesi, görev iptali seçeneği ve yaygın bir alanda tahribat yaratmasıyla ön plana çıkarken, ALPAGU ise hafif yapısı, dalış hızı, düşük radar kesit alanı ve sürati, yüksek değerli ya da önemli hedeflere noktasal tahribat yaratmasıyla farklılaşıyor. Ağırlığı 2 kilogramın altında olan ALPAGU’ya dünyada benzer niteliklerde yalnızca 2 platform bulunuyor. ALPAGU’nun tüm testleri başarıyla tamamlanırken, 2023 yılı içinde TSK envanterine katılması planlanıyor.
STM ALPAGU‘nun Teknik Özellikleri [7]:
- Harekat Menzili: 10 km’ye kadar
- Görev Süresi: 15 dakikaya kadar
- Mühimmat Ağırlığı: 400 gr
- Motor: Elektrikli
- Başlatma Yöntemi: Bağımsız gaz jeneratörü
Sahip olduğu uçuş kontrol sistemi sayesinde tam otonom navigasyon gerçekleştirebilen ALPAGU, düşük görünürlükle birlikte görüş ötesi düşman unsurlarını hassas bir şekilde vurabilme kabiliyetine sahiptir. Hassas vuruş ise “Man-in-the-Loop” prensibi doğrultusunda bir operatör tarafından gerçekleştirilmektedir. Sistemin tamamı, sabit kanatlı İHA, fırlatıcı tüp ve Mobil Yer Kontrol Ünitesi bileşenlerinden oluşmaktadır.
ALPAGU İHA Sistemi’nin Yetenekleri:
- Gece ve gündüz görev yapabilme
- Hareketli hedef takibi
- Görev iptali ve acil durumlarda kendini imha etme
- Geniş görüş açışı
- Kara aracına monte edilebilir çoklu fırlatıcı seçeneği
- Yüksek performanslı seyrüsefer ve otonomi algoritmaları
II. Dağlık Karabağ Savaşı, Ukrayna-Rusya Savaşı’nda görüldüğü gibi, kamikaze İHA’ların muharebe sahasındaki kullanımı her geçen gün artmaktadır. Türk savunma sanayi de başta STM olmak üzere bu alanda yerini alırken, başta Türk Silahlı Kuvvetleri ve Jandarma operasyonel bir şekilde bu sistemleri kullanmaktadır.
Sistemlerin içerisine yapay zeka ve otonomi, yani kendi kendine karar verebilme ve hedefi imha edebilme yeteneği girmesinden sonra otoriteler tarafından bazı etik, ahlaki ve hukuki sorunlar da beraberinde ortaya çıkmıştır. Birleşmiş Milletler’in bu İHA’ları ölümcül otonom silah sistemi (LAWS: Lethal Autonomous Weapon System) olarak isimlendirirken, bu sistemlerin yanlış bir karar verme sonucu yanlış kişilerin ölümüne ya da zarar göreceği en önemli tartışma konularından biri. Bu durum için sıklıkla kullanılan olay ise, 2006 yılında Hizbullah ve İsrail güçleri arasında gerçekleşen çatışmada kargo gemisi Moonlight’ın ölümcül hasar almasıdır. Hizbullah tarafından İsrail Deniz Kuvvetlerine ait Saar-5 sınıfı INS Hanit korvetine yapılan gemisavar füzesi atışı sonucu, sivil bir gemi olan Moonlight ağır bir hasar alarak batmıştır [8].
Kaynakça:
[1] Drone Strike!: UCAVs and Aerial Warfare in the 21st Century, Bill Yenne
[2] https://www.cnnturk.com/dunya/ilk-kez-libyada-kullanilmisti-bu-kez-azerbaycanda-goruntulendi
[3] https://edition.cnn.com/2023/01/04/politics/iranian-drone-parts-13-us-companies-ukraine-russia/index.html
[4] Görseller: Yasuyoshi CHIBA, AFP
[5] https://www.stm.com.tr/tr/cozumlerimiz/taktik-mini-iha-sistemleri/kargu
[6] https://www.stm.com.tr/tr/cozumlerimiz/taktik-mini-iha-sistemleri/alpagu-2459
[7] RiskIntelligence, Maritime Threats Related to Conflict in Yemen: https://www.ukmto.org/-/media/ukmto/mievom-notes-pdf/indian-ocean/2017/dec/20171128-risk-intelligence-ian-wilkinson-maritime-threats-related-to-yemen.pdf?rev=c3aa98952ffb4b91a8ac712384b7c4b5
[8] https://www.scmp.com/news/world/russia-central-asia/article/3179029/ukraine-releases-video-said-show-kamikaze-drone
