24 Şubat 2022 Perşembe günü Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle başlayan savaş, onuncu ayına yaklaşırken taraflar her geçen gün daha farklı sistem ve araçlarla birbirlerine saldırmaktadır. Savaşın ilk günlerinde birçok deniz unsurunu kaybeden Ukrayna, deniz hakimiyetini büyük ölçüde Rusya’ya kaptırdı.
Sadece savaşın ilk başlarında birkaç kez başarılı seyir füzesi saldırısı yapıldıysa da yeterli olmamıştır. Rusya, ateşlediği +4500 füzenin %20’sini deniz platformları üzerinden ateşlemiştir ve halen düzenlenen seyir füzesi salvolarında deniz platformları sıklıkla kullanılmaktadır.
21 Eylül 2022 günü Rus Donanmasına ait bir deniz karakol uçağı, Sivastopol’da kayalıklara vurmuş ~5 metre uzunluğunda; üzerinde çeşitli kamera ve sensörler olan bir deniz aracı tespit etti.
Aracın Rusya’ya mı? Ukrayna mı? Yoksa Karadeniz’e kıyısı olan herhangi bir ülkeye mi ait olduğu uzun süre belirlenemedi. Bazı kaynaklar bulunan İDA’yı, Amerikan Martac Systems üretimi Mantas T-Serisi İnsansız Deniz Aracının bir versiyonu olduğunu iddia etti.
29 Ekim 2022 günü saat 04:00’da işgal altındaki Sivastopol’de bulunan Rus Deniz Üssü çok sayıda insansız hava ve deniz aracı tarafından saldırıya uğradı. Rusya Savunma Bakanlığı saldırıyı doğrularken; saldırıda kullanılan 9 adet İHA’nın ve 7 adet İDA’nın imha edildiğini duyurdu.
Ek olarak Nasty sınıfı Ivan Golubets mayın avlama gemisinin de hasar aldığını açıkladı. Ruslar her ne kadar bir geminin hasar aldığını duyurduysa da günün ilerleyen saatlerinde Ukrayna tarafından yayınlanan videolarda bir adet İDA’nın Rus Karadeniz Filosu Amiral Gemisi Amiral Grigorovich sınıfı (799) Amiral Makarov’a net bir şekilde saldırdığı görülmüştür. Bazı kaynaklar, Amiral Makarov’un batmadığını ancak ciddi şekilde hasar aldığını iddia etmektedir.
İşgal altındaki Sivastopol Deniz Üssü’nde de hasar meydana gelirken herhangi bir Rus radarı, İDA’ları tespit edememiştir. Rusya Savunma Bakanlığı, İDA’ları ilk görüp haber veren bir ere ödül vermiştir. Ek olarak İDA’lara yönelik gemilerden top atışı da gerçekleşmemiş olup; sadece gemiler ve helikopterler üzerindeki makineli tüfekler ile atışlar yapılmıştır.
11 Kasım 2022 günü Ukrayna Cumhurbaşkanlığına bağlı ‘United24’ isimli bir kuruluş ilk olarak 21 Eylül’de görülen İDA’larla ilgili bilgi videosu yayınlayarak, İDA’ları ellerindeki mevcut kaynakları kullanarak ürettiklerini ve birim maliyeti olan 40 milyon UAH (Ukrayna Grivnası=$250 bin ABD dolarını) toplanması halinde daha çok İDA üretebileceklerini duyurdu.
Savaşın başlamasıyla birlikte kurulan United24, Ukrayna Ordusu, kamu kurumları ve kuruluşları için bağış kampanyaları düzenleyip çeşitli araç, ekipman ve sistemler satın almaktadır. United24’ün hedefinde alacakları bağışlar ile ‘Dünya’nın İlk İDA Filosunu’ kurmak vardır.
Kampanyanın ilk 24 saatinde 12 adet İDA için +120 milyon UAH toplandı ve kampanya sistemin savaşta kullanılmasının da verdiği güçle katlanarak büyüdü. Çok sayıda Ukraynalı aktivist ve millet (Litvanya, Fransa), kendi topladıkları paraları United24’e gönderdi. Litvanya halkının bağışlarıyla üretilecek 3 adet İDA’ya “Peace Dec, Peace Da, Peace Duke” isimleri verildi.
16 Kasım’da Serhii Sternenko (Ukraynalı bir aktivist), 2 milyon UAH ($54 bin ABD doları) ve Igor Lachenkov (Ukraynalı bir aktivist), 40 milyon UAH ($+250 bin ABD doları) gönderdi. 16 Kasım itibariyle toplam 25 adet İDA için fon ~$6.250.000 ABD doları toplandı. 24 Kasım’da 4 adet daha İDA için fon toplandığı duyuruldu ve İDA’lara “Monobank, Jar, Cashbank, The Cat and The Racoon” isimleri verildi. 30 Kasım’da 30 milyon UAH (~$81 bin ABD doları) daha bağışlandı.
4 Aralık’ta ismi açıklanmayan bir Fransız vatandaşının parasını ödediği İDA’ya “Crime et Chatiment” (Suç ve Ceza) adının konulduğu duyuruldu.
Ukrayna, hali hazırda kendi topraklarında herhangi bir füze botu üretemeyeceğinin farkında olduğu için ilk olarak yoğun kamu kaynağı harcayarak acil ihtiyacı karşılayacak bir İDA üretmeye odaklanmıştır. İDA’da mümkün mertebe yerliliğe (ya da kolay erişilebilir üretim materyaline) odaklanılmıştır. İDA, yapılır yapılmaz uzun ve karmaşık test süreçleri yerine ivedi olarak sahaya sürülmüştür. Eğer İDA, Eylül ayında kazara(?) Sivastopol kayalıklarına çarpmasaydı varlığından bir süre daha kimsenin haberi olmayacaktı.
Ukrayna, otonom görev kabiliyeti olan İDA’ları ile keşif-gözetleme, üs savunması, konvoy güvenliği görevlerini icra edebilecektir. Sistemin sürü halinde hareket ederek radarlar tarafından kolay kolay tespit edilememesi Rusya için büyük sorun oluşturacaktır. İleriki zamanlarda yeni saldırıların olması muhtemeldir.
Ukrayna United24 İDA’sının Özellikleri:
- Uzunluk: 5.5 metre
- Ağırlık: ~1000 kg
- Operasyon Yarıçapı: ~400 km
- Menzil: ~800 km
- Otonom Çalışma Saati: ~60 saat
- Faydalı Yük: ~200 kg
- Seyir Yöntemi: Otomatik GNSS, Atalet, Görsel
- Video Bağlantısı: ~3 adet HD video kamera
- Şifreleme Yöntemi: 256 bit şifreleme
- Ana Tahrik: Rotax üretimi 3 silindirli benzinli motor ve su jeti
