Nord Stream (Kuzey Akım) Doğalgaz Boru Hattı Sabotajı, Derin Deniz Yatağı Harbi, Gurnard Mini Denizaltısı ve Türkiye’nin Kritik Sualtı Altyapıları Açısından Önemi

Basında pek duyulmasa da geçtiğimiz hafta Polonya’da Seabed Warfare (Derin Deniz Yatağı Harbi) konusunda emsal gösterilebilecek çok önemli bir olay yaşandı. The Guardian gazetesinde yayınlanan “The Nord Stream riddle: echoes of mistrust ripple through Europe” (https://www.theguardian.com/business/2025/nov/03/the-nord-stream-riddle-echoes-of-mistrust-ripple-through-europe) isimli habere göre Polonya Mahkemesi, Alman Polisi tarafından Nord Stream Boru Hattı’nda 26 Eylül 2022’de gerçekleşen sabotajda görev aldığını delillendirdiği ve yakalama kararı çıkarttırdığı Ukraynalı scuba dalış eğitmeni Volodymyr Zhuravlev’i Almanya’ya iade etmedi ve “Derin Deniz Yatağı Harbi Savaş Durumunda Yasaldır” kararıyla suçsuz bularak serbest bıraktı.

Avrupa’da gerçekleştirilen çevreci ve nükleer karşıtı eylemler sonrasında, Almanya faaliyette olan on nükleer santralini kapatmış ve elektrik üretimi ile ısınmayı yenilenebilir enerji kaynakları olarak nitelenen doğalgaza dayalı bir sisteme geçirmiştir. Ancak, Almanya’nın kendi doğalgaz rezervlerinin yetersiz olması nedeniyle, bu kaynağı ithal etme gerekliliği doğmuştur. Bu doğrultuda, Rusya’dan Almanya’ya Baltık Denizi’nin tabanında döşenen ve uzunluğu 1200 kilometreden fazla olan iki paralel boru hattı aracılığıyla doğalgaz taşınmasını öngören yaklaşık 13 milyar Euro tutarında yatırım gerçekleştirilmiş; Nord Stream Doğalgaz Boru Hattı Projesi, Gazprom’un önemli hissedar olduğu bir ortaklık yapısıyla 2021 yılında tamamlanmıştır. Fakat, Rusya’nın Donetsk ve Luhanks bölgelerindeki Rusya yanlısı yönetimleri desteklemesi nedeniyle Almanya Hükümeti boru hattının faaliyete geçmesine izin vermemiştir. 7 Şubat 2022 tarihinde ABD Başkanı Joe Biden, Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesi halinde projeye (Nord Streamline’a doğrudan müdahalede bulunmak suretiyle) son verileceğini ifade etmiştir. 24 Şubat 2022’de ise Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna’ya yönelik “özel operasyon” başlatıldığını duyurmuş ve bu gelişme hâlen devam eden Rusya-Ukrayna Savaşı’nın başlangıcı olmuştur. 26 Eylül 2022 tarihinde yaşanan Nord Stream sabotajı ise Avrupa’da ve özellikle Almanya’da ciddi bir enerji krizine yol açmıştır.

26 Eylül 2022’de Nord Stream Boru Hattı üzerinde deniz tabanında toplamda dört adet patlama gerçekleşmiş ve boru hattı kullanılamaz hale gelmişti. Patlama önce deprem araştırma merkezlerince fark edilmiş ve sonrasında Baltık Denizi’nde satıha ulaşan doğalgaz kabarcıkları devriye uçakları ve uydu görüntüleri ile doğrulanmıştı. İncelemeler, patlamaların 76 metreye varan derinliklerde dört noktada patlayıcılarla yapılan bir sabotaj sonucu gerçekleştiğini gösterdi. Avrupa’da büyük bir topluluk medyanın yönlendirmesi ile bu patlamaların Ukrayna’yı destekleyen Avrupa’yı zor durumda bırakmak için Rusya tarafından düzenlendiğine inanmaktayken Rus Devlet Başkanı Vladimir Putin Rusya’nın doğalgaz satmak istemese bunu zaten kendilerinde olan vanaları kapatarak durdurabileceğini ve burada mağdur durumunda olduklarını ve bunun onlara karşı yapılmış bir saldırı olduğunu aktarmıştı. Putin açık şekilde bu konuyla ilgili ABD’yi suçlamış ve operasyonu yapabilecek teknolojinin Ukrayna’da bulunmadığını ve bunun ancak ABD tarafından gerçekleştirilmiş olabileceğini belirtmişti. Rusya konuyla ilgili Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne bir araştırma komisyonunun kurulmasını talep etmiş ancak 15e karşı 3 oyla öneri reddedilmişti. Almanya, ağır ekonomik kayıplar yaşaması nedeniyle bu meseleye özel bir önem atfetti. Öte yandan, patlamaların Baltık Denizi’ndeki ekonomik bölgelerinde meydana gelmesi sebebiyle Danimarka ve İsveç de kendi araştırma komisyonlarını kurdu.

Wall Street Journal’da Aug. 14, 2024’de yayınlanan “A Drunken Evening, a Rented Yacht: The Real Story of the Nord Stream Pipeline Sabotage” (https://www.wsj.com/world/europe/nord-stream-pipeline-explosion-real-story-da24839c) makalesi konuyla ilgili Alman Polisi’nin yaptığı araştırmanın detaylarını aktarmaktaydı. (Bunun Putin’in iddia ettiği gibi bir CIA operasyonunu örtbas etmek için uydurulmuş bir hikâye mi yoksa gerçeğin ta kendisi mi olduğunu tabi ki bilemeyiz ancak hukuksal işleyiş bu hikâyeyi satın almışa benziyor). Makalede yazıldığına göre, Üst düzey Ukraynalı askerler ve iş adamlarından oluşan küçük bir topluluk Mayıs 2022’de bir barda Rusya’nın Ukrayna’daki ilerleyişine verilen başarılı savunmayı kutlamak için bir araya geldiğinde alkolün etkisi ve vatansever duygularla ortaya atılmış bir fikirdi bu Sabotaj Fikri.

Plana göre bir özel tekne kiralanacak ve altı kişilik, aralarında sivil dalgıçların de bulunduğu bir ekip kurulacaktı. Operasyona bir eğlence gezisi görünümü verilmesi ve dikkat çekmemek için ekibe bir de kadın dahil edilecekti. Ukrayna Ordusu’nda yeterli maddi olanak olmadığı için operasyon bardaki bu beyin fırtınasına dahil olan bir iş adamı tarafından karşılanacaktı. Operasyonun bütçesinin yaklaşık 300.000$ olacağı öngörülmüştü.

Ekip, kiralanan tekneye Rostock’tan (Almanya) binecek ve operasyonda patlayıcılar, derin dalış ekipmanları, ticari haritalar ve taşınabilir sonar kullanılacaktı. Öncelikle boru hattının konumu tespit edilecek ve daha sonra da patlayıcılar yerleştirilerek sabotaj gerçekleştirilecekti.

Sabotaj fikri, Zelensky’nin genel kurmay başkanı olan Valeriy Zaluzhniy’e açıldı ve büyük destek gördü. Plan Valeriy Zaluzhniy tarafından Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelensky’e sunuldu ve ondan da onay aldı.

Ukrayna Özel Kuvvetleri’nin eskiden Kırım’da derin dalış ve sabotaj konusunda eğitim veren bir birimi bulunmaktaydı. Burada yunuslar dahi sabotaj dalgıçlarının etkisiz hale getirilmesi veya mayın harbi konusunda eğitilmekteydi. Ekip, bir kısmı muvazzaf subaylar ve bir kısmı da sivil dalgıçlardan oluşacak şekilde oluşturuldu. Ekibin kadın üyesine de dalış eğitimleri verildi.

Polonya’da Ukrayna gizli servisince kurulmuş bir turizm acentası aracılığı ile Andromeda isimli 15m’lik bir yelkenli tekne Rostock’tan kiralandı. 7 Eylül’de Rostock’tan yola çıkan teknedeki dalgıçlar sonarlarını kullanarak boru hattının yerini tespit ettiler ve ikili gruplar halinde dalış yapılarak HMX adı verilen zaman ayarlı patlayıcıları (HMX: Yüksek Erime Noktalı Patlayıcı veya Yüksek Hızlı Askeri Patlayıcı, octogen olarak da adlandırılan, RDX ile kimyasal olarak ilişkili, güçlü ve nispeten duyarsız bir nitro amin yüksek patlayıcıdır. C4’ten yaklaşık %30 daha etkili ve hassasiyeti ve elleçlenmesindeki zorluk nedeniyle ileri askeri seviye eğitimle kullanılabilir) kurarak bölgeden ayrıldılar. Yolculuk esnasında Almanya, Danimarka, İsveç ve Polonya’da molalar vererek nihayetinde yine Rostock’a 22 Eylül’de ulaştılar. Boru hattına yerleştirilmiş olan patlayıcılar ise 26 Eylül’de infilak etti.

Habere göre, 2014’de Amsterdam’dan kalkan Malezya Havayolları’na ait bir uçağın Rusya’ya bağlı paramiliter bir grup tarafından düşürülmesi sonrasında Ukrayna ve Rusya’da haberalma ağını genişleten Hollanda yetkilileri, Nord Stream Sabotaj Planı’na dair istihbarata ulaşmış, Almanya ve ABD ile de bunu paylaşmıştı. Bunun ardından CIA’in Zelensky’ye harekâtı iptal etme uyarısı yapmış olmasına ve bunun Zaluzhniy’e de aktarılmış olmasına rağmen, Zaluzhniy buna direnç göstermiş ve artık okun yaydan çıktığını, harekatın zarar görmemesi için yelkenlideki personelin iletişim hatlarını kapattıkları ve erişilmez (incognito) moda geçtikleri için artık isteseler de harekatı iptal edemeyeceklerini aktarmıştı.

Neticede Alman Polisi, operasyonun yapıldığı zamandaki telefon ve iridium uydu haberleşmesi verilerini inceleyerek yaptığı araştırmalar sonucunda Ukraynalılar’ın kullandığı Andromeda isimli yelkenliyi buldu ve teknede yapılan incelemelerde söz konusu altı kişinin DNAsı ve kullanılan patlayıcıların kimyasal izlerine ulaştı. Bunun ardından da sabotaj ekibi ile ilgili tutuklama kararı çıkardı. Ekibin üyesi olduğuna inanılan dalgıçlardan biri Serhii Kuznietsov, İtalya’nın Adriyatik kıyısındaki bir tatil bölgesi olan Rimini’de ağustos ayında yakalandı ve İtalya Mahkemesi, Kuznietsov’un Almanya’ya iadesine karar verdi.

Polonya, 2015 yılında başlayan Nord Stream Boru Hattı inşasından beri Almanya ile Rusya arasındaki ilişkilerin artmasından rahatsızlık duymaktaydı. Hollandalı yetkililerden aldıkları istihbarat sonrasında Almanya’da bir hız kamerasının dalgıçları taşıyan bir minibüsü kaydetmesi ve bu görüntülerde dalış eğitmenlerinden birinin yüzü kimliğini tanımlayacak şekilde görülmekteydi. Bu bilgiye istinaden Alman Hükümeti araç bilgilerini paylaşarak Polonya’yı kişilerin tutuklanması ile ilgili uyardığını ancak Polonya’nın bu tutuklamayı yapmayarak dalgıçların Ukrayna’ya kaçmalarına müsaade ettiği ve bunun iki ülke arasındaki gerilimi körüklediği yine haberde paylaşılmaktadır.

Yine Guardian Gazetesi’nde yayınlanan “Germany seeks to extradite Ukrainian diver over 2022 Nord Stream gas pipeline attack“ (https://www.theguardian.com/business/2025/nov/03/the-nord-stream-riddle-echoes-of-mistrust-ripple-through-europe) başlıklı habere göre, harekata katılan Ukraynalı dalgıçlardan Volodymyr Zhuravlev Varşova’ya yakın bir köyde yakalandı.

Polonya Başbakanı Donald Tusk, X hesabından yaptığı açıklamada “Problem Nord Stream’in patlatılması değildi. Problem onun inşa edilmiş olmasıydı.” ve “bu zanlıların başka bir ülkeye teslim edilmelerinin Polonya’yı enterese etmediğini” yazmıştı.

Zhuravlev’in avukatı Tymoteusz Paprocki, “Nord Streamline hattının Moskova’nın savaşını finanse etmek için kullanılacağından ötürü bu hatta saldırı düzenleyen hiçbir Ukraynalı’nın bununla ilgili suçlanamayacağını” dile getirdi. Davanın Hakimi Dariusz Łubowski de “Savaş sırasında silahlı kuvvetler ve özel kuvvetler tarafından saldırganın kritik altyapısına karşı gerçekleştirilen bu tür eylemler sabotaj değil, hiçbir koşulda suç sayılamayacak dikkat dağıtma eylemleridir” diyerek Zhuravlev’in serbest bırakılmasına hükmetti.

Covid-19 Pandemi ve Çip Krizi sonrasında çok ciddi aksayan ve zarar gören Avrupa ekonomisine bir darbe de Nord Stream’den gelmişti. Özellikle Almanya bu durumdan çok kötü etkilemiş ve tüm elektrik üretimini bağlamış olduğu doğalgazı bu sefer ABD’ye ait sıvılaştırılmış doğalgaz taşıyan şirketlerden almak zorunda kalmış ve kelimenin tam manasıyla taşıma suyla değirmen döndürür bir hale gelmişti. Bu süreç içerisinde neredeyse hiç zarar görmeyen Çin ise özellikle elektrikli arabalarda yaptığı büyük atılımla ABD, Japonya ve Almanya’yı sollayarak araç üretiminde zirveye oturmuştu. Almanya ArGe yatırımları yapamadığı için teknolojinin gerisinde kalmakta ve üretim maliyetlerinin Çin’den çok yüksek olması nedeniyle Alman Ekonomisi’nin bel kemiği olan otomotiv endüstrisi ciddi kan kaybına uğramıştı. Birçok otomotiv firması yatırımlarını durdurma, küçülme hatta fabrika kapatma noktasına geldi ve bugün bunun etkileri hala devam etmekte ve sadece 2025 yılında Almanya’da 51500 otomotiv sektörü çalışanının işten çıkarıldığı basına yansımış bulunmaktadır (https://www.euronews.com/business/2025/09/11/germanys-automotive-industry-in-crisis-politics-are-to-blame-says-trade-economist). Nord Stream Sabotajı’nın Alman Ekonomisi’nde direkt ve dolaylı olarak toplam etkisinin 300/350 milyar euro civarında olduğu değerlendirilmektedir. Ukrayna-Rusya Savaşı sırasında Avrupalı ülkelerce Ukrayna’ya yapılan yardımın yaklaşık 180 Milyar Euro ve ABD’nin desteğinin ise 200 Milyar Euro civarında oldupu düşünülürse Alman ekonomisinin aldığı hasarın boyutları daha iyi yorumlanabilecektir.

26 Eylül 2022’de gerçekleşen Nord Stream sabotajı, sualtı alanının ne kadar önemli olduğunu ve gizli operasyonlara karşı ne kadar kırılgan olabileceğini bir kez daha hatırlatmıştır.. Eylül 2022’de Nord Stream 1 ve 2 boru hatlarının tahrip edilmesi, deniz dibi güvenliği açısından kritik bir dönüm noktası oluşturdu (Vincent & Wieder, 2022). Uluslararası sularda gerçekleşen ve kritik enerji altyapısının hassas bir şekilde imha edilmesini içeren bu olay, deniz dibi operasyonlarının gizli doğasını ve stratejik etkisini açıkça gösterdi. Bu olayın ardından, NATO ve üye devletleri, savunma planlamalarında deniz dibi gözetimi, korunması ve taarruz kabiliyetlerine öncelik vermeye başladı (NATO, 2023).

Sualtı Kabloları

Uluslararası veri trafiğinin %99’u sualtı kablolarına dayanıyor ve Ukrayna savaşının başlamasından bu yana sadece Baltık Denizi’nde en az 11 olay meydana geldi; bu olaylar sualtı kablolarının sabote edilmesi veya gemilerinin demirlerinin dibi taraması sonucu zarar görmesinden kaynaklandı.

Bir ülke rakip ülkenin uçağını düşürdüğünde bu ciddi bir çatışmaya yol açar. Benzer şekilde bir sualtı kablosu zarar gördüğünde, bunun fark edilmesi çok da zor değildir. Oturma odanızdaki modemi yeniden başlatırsınız ve internet ışığı yanmıyorsa, birinin kablonuza dokunduğu anlamına gelir. Ancak kablonun nerede hasar gördüğünü bulmak, onarım operasyonunu yürütmek ve bu hasarın ekonomi üzerindeki etkisi, bir uçağın kaybından çok daha maliyetlidir.

Bir sualtı elektrik kablosu veya ağ kablosu, çevresel koşullardan korunmak için bir koruyucu kılıfa (zırh) sahiptir, ancak fiziksel hasarlara karşı oldukça hassastır. Kablo tutucular (gripper) ve kablo kesiciler (cutter) ise halihazırda açık deniz (offshore) endüstrisinde kullanılmaktadır.

Deniz Dibi Harbi Alanında Ulusal Kabiliyetler

Birleşik Devletler: NR-1 ve Miras Kabiliyetleri

Nord Stream olayı “Seabed Warfare – Deniz Yatağı Harbi” terimini yeniden gündeme getirse de, bu alan yeni değildir ve hem Rusya hem de ABD bu son derece önemli amaca hizmet eden ilginç denizaltı tasarımlarına sahiptir. Çok ünlü operasyonlardan biri, ABD Donanması’nın Sovyet iletişim kablolarını dinlediği Ivy Bells operasyonudur. Bu özel amaçlı denizaltıların bazıları deniz dibi harekatları için dönüştürülmüş büyük nükleer denizaltılar iken, bazıları da CIA veya GRU tarafından işletilen özel tasarım mini nükleer denizaltılardır. USS Halibut, Ivy Bells’te kullanılan ve SSGN’ye dönüştürülmüş bir denizaltıdır.

ABD Donanması, özellikle artık hizmet dışı olan NR-1 nükleer enerjili araştırma denizaltısı aracılığıyla deniz yatağı harbinde tarihsel bir temele sahiptir. 1969–2008 yılları arasında hizmet veren NR-1, deniz yatağı harbi için özel olarak inşa edilmiş bir mikro nükleer denizaltıydı ve yalnızca ~400 ton deplasmana sahip olarak inşa edilmiş en küçük nükleer denizaltılardan biriydi. Denizaltı 900 metre derinliğe ulaşabiliyor ve manipülatör kollar, deniz tabanı tekerlekleri ve bir üstüvane (diver lockout chamber) ile donatılmıştı (U.S. Navy Historical Archives, 2008). Hizmet dışı bırakılmış olmasına rağmen, NR-1’in mirası deniz dibi istihbaratı, gözetimi ve sabotajını hedefleyen hâlâ sınıflandırılmış programları şekillendirmeye devam etmektedir.

Rusya Federasyonu: Gelişmiş Bir Deniz Dibi Filosu ve Gizli Faaliyetler

Rusya, en çeşitli ve en yetenekli deniz yatağı harp denizaltı filosuna sahiptir (Sutton, 2024). Bu denizaltıların birçoğu, Derin Deniz Araştırmaları Ana Müdürlüğü (GUGI) bünyesinde faaliyet göstermektedir:

• Proje 1910 “Kashalot”: Derin deniz operasyonları ve kurtarma görevleri yapabilen nükleer tahrikli yardımcı denizaltı.
• Proje 1851 “Nelma”: Deniz dibi keşifleri ve gizli operasyonlar için tasarlanmış küçük nükleer denizaltılar.
• Proje 18511 “Halibut”: Kablo dinleme ve sabotaj görevleri için modifiye edilmiş dizel-elektrik denizaltılar; dalgıç desteği özelliklerine sahiptir.
• Proje 10831 “Losharik” (Norsub-5): Titanyum gövdeye sahip, 6000 metrenin altındaki derinliklerde faaliyet gösterebilen nükleer denizaltı; stratejik kablo dinleme ve deniz dibi manipülasyonu görevlerinde kullanılmaktadır.

Yantar Destek Gemisi:

Yantar; Rus, Konsul ve Klavesin-2R-PM gibi küçük sualtı araçlarını konuşlandırmak için vinçler ve özel sistemlerle donatılmış, özel amaçlı bir araştırma gemisidir. Bu gemi, kablo operasyonları ve deniz dibi gözetimi için kullanılmaktadır. Günümüzde Yantar gibi sualtı araştırma gemileri veya turistik mini denizaltılar için suya indirme sistemleriyle donatılmış mega yatlar, gizli deniz yatağı harp operasyonlarının ana gemileri (mother ship) olarak da kullanılabilmektedir.

Yakın tarihli raporlara göre, Birleşik Krallık kıyılarında önemli sualtı kablo güzergâhları yakınlarında Rusya tarafından yerleştirilen deniz dibi sensörleri keşfedilmiştir. 05.03.2025 tarihli The Sunday Times araştırma haberine göre, İngiliz istihbarat kurumları bu sensörlerin denizaltı iletişimini, Vanguard sınıfı denizaltıların faaliyetlerini izleyebildiğini ve muhtemelen gelecekteki sabotaj operasyonlarını koordine edebileceğini değerlendirmektedir (The Sunday Times, 2024). Bu bulgular, Batı deniz bölgelerinde Rus deniz dibi casusluk faaliyetleri konusundaki endişeleri önemli ölçüde artırmıştır.

Rusya’nın İngiltere kıyılarına, denizaltı hareketlerini izlemek için bıraktığı sensörler Türkiye’ye çok uzak bir konu gibi görünse de 8 Ekim 2016 tarihinde Yantar’ın Hatay açıklarında Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti arasındaki Turcyos-2 ve Hindistanı Orta Doğuya ve Avrupa’ya bağlayan IMEWE Sualtı Kabloları etrafında yaptığı çalışmalar basına yansımıştır (Sutton, 2017).

Fransa: 6000 Metreye Kadar Stratejik Derinlik

Fransız Donanması, dünya okyanuslarının %98’ini kapsayan 6000 metreye kadar operasyonel kabiliyetleri hedefleyen bir deniz yatağı stratejik planını yaynlamıştır (Fransız Deniz Kuvvetleri, 2023). Strateji, derin dalış yapabilen otonom ve uzaktan kumandalı araçların (AUV’ler ve ROV’ler), altyapı haritalama ve deniz tabanı izleme sistemlerinin konuşlandırılmasını içermektedir. Fransa, kritik deniz yatağı altyapılarını savunmayı ve yabancı müdahaleleri engellemeyi hedeflemektedir.

Çin: 4000 Metreye Kadar Kablo Kesme Araçları

Çin, 22 Mart 2025’te askeri-endüstriyel kompleksinin 4000 metreye kadar derinliklerdeki su altı kablolarını tespit edip kesebilen araçlar geliştirdiğini kamuoyuna duyuran ilk ülke olmuştur (South China Morning Post, 2025).

Çin’in halihazırda bu derinliklerden daha derinlerde çalışabilen araçları bulunmaktadır ve bu kol bu araçlara takılabilir. Şekil-5’te gördüğümüz gibi, tüm yeni otomasyonlu fabrikaların içinde görebileceğiniz endüstriyel bir robot kolundan pek de farkı olmayan bu robot koluna hidrolik bir kesici takılmış ve motorlar su geçirmez hale getirilmiş. Bu yeteneklerin, kamuoyunda yaygın olarak duyurulmasa da, denizaltı savaşlarında daha geniş bir bilgi hakimiyeti ve stratejik kesinti doktrininin parçası olduğuna inanılıyor.

İtalya: AE90 Mini Denizaltısı

İtalyan Donanması, II. Dünya Savaşı’ndan bu yana gizli operasyonlarda dünya lideri teknolojileriyle tanınır. En yeni deniz altı savaş platformu olan AE90 denizaltısı, deniz altyapısının korunması ve gizli su altı operasyonlarına olan artan ilginin bir örneğidir. İtalyan Savunma Bakanlığı (2024). Bu araç, İtalya’nın Akdeniz ve NATO’nun su altı güvenliğindeki büyüyen rolünü yansıtmaktadır.

AE90, kablo inceleme, sabotaj önleme ve keşif amaçlı modüler, derin dalışlı bir araçtır. ABD Donanmasının sualtı komandosu intikal araçlarını denizaltının sırtında taşıdığı gibi bir sugeçirmez hazneye (dry deck shelter) ihtiyaç duymadan İtalyan konvansiyonel denizaltıları Sauro ve Todaro’ya takılarak taşınabileceği anlaşılmaktadır.

Şekil-13: İtalyan ıslak/kuru tip deniz yatağı intikal denizaltısı AE-90 (Militaria, 2024)

Aracın içi sugeçirmez şekilde imal edilmiş olduğu için, ıslak tip SAT intikal araçlarındaki gibi, dalgıçlar su altından araca ıslak olarak giriş yapabilmektedir. Ancak aracın çok dayanıklı olan mukavim teknesi ve akrilik pencerelerinden anlaşıldığı üzere, 1000 metreye kadar dalabileceği ve kıç tarafındaki kovandan su altı mayınları dökebileceği değerlendirilmektedir.

Bu tür araçlar, suüstü gemilerinin mission bay denen görev hangarlarından veya kıç rampalarından da denize indirilebilir. Ayrıca, ticari gemilerden veya mega yatlardan da moon pool adı verilen geminin içinde yer alan gizli havuzlar da aracı denize indirmekte kullanılabilir.

Gelişen teknolojiler, insanlı/insansız mini denizaltıların suüstü gemilerinin bir parçası olacağı gibi, daha büyük denizaltıların da taşıyıcı gemi olarak kullanılacağını göstermektedir.

Yerli Çözümler: Datum’un GURNARD Derin Deniz Yatağı Harbi Mini Denizaltısı

Datum’un ilk denizaltısı, aynı zamanda Türkiye’nin ilk yerli mini denizaltı tasarımı ve Türk Loydu tarafından sınıflandırılan ilk denizaltı olan Çok Amaçlı Mini Denizaltı (ÇAMD), TC Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı tarafından finanse edilmiştir. (Navalnews, 2023). Datum, ÇAMD’nin silahlı versiyonu Trança mini saldırı ve özel kuvvetler denizaltısı gibi; ortaya çıkan su altı ihtiyaçları için farklı mini denizaltı tasarımlarına da sahiptir (Navalnews, 2024).

GURNARD, operatörleri ve ekipmanları deniz tabanına taşıyabilen, derin dalış yapabilen, ıslak/kuru tipte bir mini denizaltıdır. Kablo tutucu ve kesme aparatı da dahil olmak üzere modüler yük bölmeleriyle donatılmıştır. Datum’a göre GURNARD, sualtında araştırma, sabotaj ve savunma operasyonlarında esnek bir şekilde görevlendirilmek üzere tasarlanmıştır (Datum, 2025).

Manipülatörü aracılığıyla su altı iletişim/elektrik kablolarına zarar vermek için deniz yatağı harbi yürütmek üzere tasarlanmıştır ve daha büyük hedeflere 2 Malaman Mayını dökebilmektedir. Gurnard, kapsamlı askeri Ar-Ge programları olmayan, deniz yatağı harbi yetenekleri arayan devletler için ticari olarak mevcut bir çözümdür.

Gurnard, denetim, sabotaj ve savunma operasyonlarında esnek kullanım için tasarlanmıştır. Geminin kıç tarafında iki adet yerli Türk deniz dibi mayını döşeyebilen bir tüp bulunmaktadır. Malaman, Koç Savunma, MKE A.Ş. ve TÜBİTAK-SAGE tarafından geliştirilen Türkiye’nin yerli deniz dibi mayınıdır. Gurnard, kargo uçakları, ana taşıyıcı görevi gören denizaltılar veya su üstü gemilerind nakledilmek üzere tasarlanmıştır. Aracın ön tarafında akrilik bir pencere bulunmaktadır. Yan tarama sonarları yardımıyla bir su altı boru hattını veya kabloyu tespit edebilir ve gemi, mayın önleme amaçlı hassas operasyonlar gerçekleştirebilir veya özel olarak tasarlanmış değiştirilebilir bir hidrolik manipülatör, operatörlerin su altı kablolarını yakalayıp kesmesine olanak tanımaktadır.

Gurnard, bir su üstü gemisinden veya kıyıdan bir römorkla suya indirilebilir, ancak özel olarak tasarlanmış bir bağlantı mekanizması, mini denizaltının daha büyük denizaltıların üzerinde (piggyback) taşınmasına olanak tanır. Gurnard’ın mukavim teknesi 600 metreye kadar dalış derinliğine dayanabilirken, iç kısmı 50 metreye kadar suya dayanıklıdır. Sonuç olarak, Gurnard bir denizaltıda kuru güverte sığınağına (dry deck shelter) ihtiyaç duymadan taşınabilir. Su geçirmez iç kısmı, özel kuvvet dalgıçlarının  araca ıslak giriş yapmasını ve ana denizaltının satıha çıkmasına gerek kalmadan operasyon gerçekleştirmesini sağlar.

Gurnard, standart 40 fitlik bir konteyner içinde taşınabilir. Bu, bir gemi konteyneri içinde deniz, hava veya kara yoluyla gizlice nakledilmesini sağlar. İki SAT Komandosu aracı kullanabilir. Gurnard, büyük denizaltıların manevra yapamadığı çok sığ sularda kullanılabilir. Ayrıca, deniz suyu basıncının büyük denizaltıların dayanamayacağı kadar yüksek olduğu çok derin sularda da kullanılabilir. Boyutu, limanlara, açık deniz platformlarına ve diğer kritik altyapılara fark edilmeden yaklaşabilmesine olanak tanır. Gurnard Islak ve Kuru Derin Deniz Yatağı Harp Denizaltısı, TCG Anadolu veya benzeri doka sahip çıkarma gemilerinde veya amfibi araçlarla da nakledilebilir.

Yatağı Harp Denizaltısı, TCG Anadolu veya benzeri doka sahip çıkarma gemilerinde veya amfibi araçlarla da nakledilebilir.

Sonuç

Nord Stream Sabotajı, sualtındaki kritik altyapıların ne kadar savunmasız olduğunu göstererek, rakipler tarafından verilebilecek zararların ekonomik açıdan savaş kadar büyük olabileceğine dikkat çekmiştir. Bu nedenle günümüz asimetrik savaşında hukuki, stratejik ve akademik olarak en fazla araştırılan konulardan biri haline gelmiştir. Sualtı boru hatlarının, elektrik ve telekomünikasyon kablolarının güvenliğini sağlamak başta bahriyeler ve servis sağlayıcılar olmak üzere ülkelerin en önemli ilgili alanlarından biri haline gelmiştir.

Deniz yatağı harbi, sualtı kritik altyapılarının önemi ve gizli saldırıların kanıtlanmış uygulanabilirliğiyle yönlendirilen, hızla gelişen stratejik bir alandır. NR-1 gibi eski ABD platformlarından Rusya’nın derin dalışlı denizaltı filosuna ve Fransa, Çin ve İtalya’nın artan yeteneklerine kadar, küresel güçler deniz yatağı hakimiyetine yatırım yapmaktadır. Deniz yatağının artık çekişmeli bir savaş alanı; hazırlık, yenilikçilik ve teyakkuz gerektiren bir alan olduğu gerçeğinden yola çıkarak İstanbul Teknik Üniversitesi merkezli bir Türk ArGe Şirketi olan Datum Denizaltı Teknolojileri Uygulama ve Mühendislik AŞ de bu ihtiyacı görerek Gurnard Derin Deniz Yatağı Harbi Mini Denizaltısı’nı geliştirmiştir.

Referanslar

• ABB’s XLPE Submarine Cable Systems User’s Guide (2025, 11 October) https://new.abb.com/docs/default-source/ewea-doc/xlpe-submarine-cable-systems-2gm5007.pdf
• Sutton, H.I., Covert Shores (2024). Russian Deep-Sea Submarine Capabilities.
• Datum Denizalti Teknolojileri Uygulama ve Muhendislik AS Website. (2025, November 11). https://www.datum-subs.com
• French Ministry of Armed Forces (2023). Seabed Warfare Doctrine.
• Italian Defence Ministry (2024). AE90 Submersible Deployment Summary.
• Militaria – storia militare (2024, 17 March) “Sommergibile Midget AE-90 incursori della marina COM SUB IN.” https://www.youtube.com/watch?v=yZ6lzazIj54
• Navalnews, (2023, December 01). “Turkiye is working on multipurpose mini submarine project”. https://www.navalnews.com/naval-news/2023/12/turkiye-is-working-on-multipurpose-mini-submarine-project/
• Navalnews, (2024, October 27). “TRANÇA mini attack submarine breaks cover in Turkey”. https://www.navalnews.com/naval-news/2024/10/tranca-mini-attack-submarine-breaks-cover-in-turkey/
• NATO (2023). Critical Undersea Infrastructure Coordination Cell Reports.
• South China Morning Post (22.03.2025). China unveils a powerful deep-sea cable cutter that could reset the world order
• Sutton, H.I., Davis, C.E., (2017) World Submarines: Covert Shores Recognition Guide
• Sutton, H.I. (2017) Russian ship loitering near undersea cables http://www.hisutton.com/Yantar.html
• Telegeography (2025, 11 October). https://submarine-cable-map-2025.telegeography.com/
• The Sunday Times (05.04.2024). Revealed: Russia’s secret war in UK waters. https://www.thetimes.com/uk/defence/article/russia-secret-war-uk-waters-submarines-dpbzphfx5
• U.S. Navy Historical Archives (2008). NR-1 Program Overview.
• Vincent, E., Hivert, A.-F., & Wieder, T. (2022, October 10). Investigation into Nord Stream pipeline sabotage reignites the race to control the seabed. Le Monde.