Torpido su altında yol alan, su üstü ve su altı hedeflerini imha etmek için kullanılan güdümlü mühimmattır. Torpidolar çok tehlikeli, stratejik ve pahalı silahlardır. Torpido üretebilmek bir ülkenin savunma sanayii için önemli bir başarıdır. ABD, Rusya, Almanya, Fransa, Çin, İtalya başlıca torpido üreticileridir. İsveç ve Türkiye de yerli torpidolarını üretime sokmak üzeredir.
Ağır ve hafif olmak üzere başlıca 2 çeşit torpido türü vardır. Ağır torpidolar 533 mm ve 650 mm çapa, 1500 kg ve üstü ağırlığa sahip, son derece yüksek patlıyıcı gücü sahip silahlardır. Rusya nükleer harp başlıklı ve roket motorlu torpidolar üretmiştir. Ancak dünyadaki neredeyse tüm torpidolar pernave ile tahrikli ve yüksek patlayıcılı harp başlıklıdır.
Batı Bloğu ülkeleri 533 mm çaplı ağır torpidoları sadece denizaltılarda kullanmaktadır. Hafif torpidolar savaş gemilerinde, deniz karakol uçaklarında ve deniz helikopterlerinde bulunmaktadır.
Rus ekolüne sahip ülkeler hem savaş gemilerinde hem de denizaltılarda 533 mm ağır torpido kullanmaktadır.
Dünyada kullanılan bir diğer torpido çeşidi 650 mm çapa sahip ağır torpidolardır. Bu torpidolar genellkle denizaltıdan seyir füzesi atmak için kullanılmaktadır. Torpido denizaltından fırlatıldıktan sonra su yüzeyine çıkıp füze ateşlenmektedir. Böylelikle denzialtı torpido kovanlarından seyir füzeleri ve anti-gemi füzeleri de ateşlenebilmektedir.
Aynı şekilde 533 mm torpidolar da denizaltı kovanlarından anti-gemi ve seyir füzesi atmakta kullanılabilmektedir.
Torpidoları ve çalışma mantıklarını şu şekilde tanıtalım:
Ağır Torpidolar:
Ağır torpidolar batı dünyasında sadece denizaltılardan atılırken, Rus ekolü ülkeler, ağır torpidoları hem denizaltılardan hem de fırkateyn-destroyer gibi savaş gemilerinden atmaktadır.
Ağır torpidolar çoğunlukla 533 mm çapa sahiptir. Bu çap tüm dünyada sabittir. Ruslar 650 mm taşıyıcı torpidolarda kullanmaktadır. 650 mm torpidoların içine seyir ve anti-gemi füzeleri yerleştirip, torpido su üstüne çıkınca füze ateşlenmektedir. NATO’da bu amaçla 533 mm taşıyıcı torpidolar kullanılmaktadır. Bu torpidolar Sub-Harpoon anti-gemi füzesi fırlatmakta kullanılmaktadır.
Torpidolar ortalama 1500 kg ağırlığa ve 200-300 kg harp başlığına sahiptir. Hem denizaltılara hem de su üstü hedeflerine karşı kullanılmaktadırlar. Son derece öldürücü ve stratejik silahlardır. Bir torpido isabet eden geminin ve denizaltının sağ kalma ihtimali neredeyse yoktur.
Ağır torpidoların güdüm sistemi genellikle kablo güdümlü ile aktif-pasif sonar birlikteliği ile sağlanır. Torpido, fırlatılan denizaltıdan gelen bilgileri tel ile alarak hedefini bulur ve imha eder. Bu tel elektrik yada fiber optik kablolardan oluşur. Torpidodaki sonar ise yardımcıdır. Asıl güdüm çok gelişmiş sonarlara sahip denizaltıdan gönderilir. Bazı torpidolar ise sadece kendi sonarlarını kullanır.
Torpidolar denizaltı tüpünden basınçlı hava ile fırlatılılır ve sonra kendi motorları ile yol alır. Çoğu denizaltı elektrik bataryaları ile beslenen elektrik motoru ile yol almaktadır. Bazılarında ise küçük içten yanmalı motorlar ve roket motorları bulunur.
Alman üretimi DM2A4, İtalyan üretimi Black Shark ve Fransız üretimi F-21 torpidoları tel güdümlü ve elektrik bataryalı tahrik sistemi ile çalışır. Yardımcı güdüm sistemi olarak torpidolarda sonarlar da bulunur. Asıl güdüm tel ile denizaltıdan gönderilir. Elektrik tahrikli motorları sayesinde çok sessiz ve tespit edilmeleri daha zordur.
ABD üretimi Mk-48 ise tel güdümlü değil. Kendi gelişmiş sonarı ile yol almaktadır. Motor olarak bir çeşit içten yanmalı motor kullanmaktadır. Daha eski olan bu torpido çok pahalıdır.
Bir ağır torpido bir savaş gemisini nasıl batırır?
Torpidolar daha çok sualtında bulunan denizaltılara karşı kullanılsa da savaş gemilerine karşı da kullanılmaktadır. Günümüzde bazı denizaltılar seyir füzesi ve anti-gemi füzesi de ateşleyebilmektedir çünkü füzeler, torpidolara göre oldukça uzun menzillidir.
Bir torpido denizaltı tarafından savaş gemisine firlatılır.
Torpido atılan platformdan gelen bilgiler doğrultusunda hedefini bulur.
Torpido gemiye temas ederek patlamaz. Geminin tam altına gelir ve belirli bir mesafede iken harp başlığı infilak eder.
Patlamanın etkisi ile yukarıya doğru yani geminin alt gövdesine baloncuk şeklinde bir şok dalgası çarpar.
Bu şok dalgası gemiyi tam ortadan yukarı doğru kaldırır. Geminin omurgası kırılır. Artık savaş gemisi tek parça değildir. Ortadan ikiye ayrılmıştır ve böylece gemi çok hızlı bir şekilde denizin dibini boylar.
Bu yöntem torpidonun gemiye direk çarpıp infilak etmesinden çok daha büyük hasar yaratır.
Çok büyük savaş gemileri bile bir torpido patlamasına dayanamaz çünkü savaş gemileri geminin alt kısmına gelecek bu kadar büyük bir kuvvete karşı tasarlanmamıştır. Gemi omurgası torpido patlamasına dayanamaz.
Hafif Torpidolar:
Deniz karakol uçaklarından, deniz helikopterinden, savaş gemilerinden atılmak ve denizaltı avlamak için üretilmiş, ağır torpidolara karşı oldukça hafif ve küçük torpidolardır.
Ağır torpidolar genellikle tel güdümlüdür. Vurulacak hedefin bilgisi torpidoyu atan denizaltıdan gelir.
Hafif torpidolar ise tamamen kendi güdüm sistemlerini kullanır. Aktif ve pasif sonarlara sahiptirler.
Ağır torpidolar hem denizaltılara hem su üstü gemilerine karşı kullanılırken hafif torpidolar denizaltı avlamak için üretilmiştir.
Dünyada ABD üretimi Mk-46/54 ve Çin üretimi Yu-7 hafif torpidoları hariç çoğunlukla elektrik bataryaları ve motoru ile yol alır.
Avrupalı MBDA üretimi MU-90 hafif torpidosu da bulunmaktadır. İsveç’in SAAB Torped-47 adında; Türkiye’nin de ROKETSAN & ASELSAN Orka 324 mm Yeni Nesil Hafif Torpido Projeleri bulunmaktadır.
Hafif torpidolar genellikle atılan platforma bağlı olarakta değişen 10-20 km menzile sahiplerdir.
Savaş gemilerinde 3’lü ve 2’li hafif torpido lançerleri bulunur.
Türk Deniz Kuvvetlerinde Barbaros, Yavuz ve Gabya sınıfı fırkateynler 2 adet üçlü Mk-46 lançerine, MİLGEM Ada sınıfı korvetleri ise 2 adet 2’li Mk-46 lançerine sahiptir.
Türk Seahawk deniz helikopterleri, P-235 ve P-72 deniz karakol uçakları Mk-46 torpido atma kabiliyetine sahiptir.
