Denizlerde savaşın başladığı ilk andan itibaren birçok gemi ve deniz unsuru bu mücadelenin bir parçası olmuştur. Geçmişten günümüze, donanmaların ana taşı olan savaş gemileri ya hasar alarak ömrünü tamamlamıştır ya da aktif görevden alınarak hedef gemi olarak bazı testlerde kullanılarak denizin derinliklerine gömülmüştür.
Bu yazıda 2. Dünya Savaşı’ndan günümüze kadar çeşitli güdümlü mermilerle ya da alışılmışın dışında yollarla hasar almış birkaç gemiden kronolojik şekilde bahsedilecektir. Türkiye’nin yeni milli seyir füzesi ‘Çakır’ın duyurulmasının ardından, bu yazıda da silahlı kuvvetlerin Atmaca, Çakır gibi hassas güdüme sahip mühimmatlara neden sahip olması gerektiği daha da anlaşılmış olacaktır.
1. HMS Glorious (1940)
İngiliz Kraliyet Donanması’nın kullanımına 1. Dünya Savaşı esnasında giren HMS Glorious, aslında dönemi için modern atış sistemlerine ve kalın zırhlara sahip bir destroyerdi. Gemi, bir süre uçak gemisi haline çevrilerek tekrardan donanmada hizmetine devam etti.
Takvimler 1940 Haziran ayını gösterdiğinde ise 2. Dünya Savaşı esnasında Norveç’de bulunan İngiliz uçaklarını tahliye için göreve çağrıldı. Tahliye görevi esnasında Kuzey Denizi’nde Alman Deniz Kuvvetleri’ne ait (Dönemin Kriegsmarine) Scharnhorst savaş gemisi tarafından arka arkaya yapılan 3 başarılı top atışı (4.7 inç deniz topu) sayesinde Glorious ciddi yara aldı.
Glorious üzerindeki pist kullanılamaz hale gelirken, Alman savaş gemisi İngiliz Glorious’un sonu olmuştu. Glorious vurulduktan sonra ise arkasında tahmini 1200 üzerinde ölü ve bir geminin silahıyla yapılmış en uzun atış rekoruyla sulara karıştı.
2. HMS Sheffield (1982)
Yine Kraliyet Donanması’na ait olan D80 borda numaralı HMS Sheffield Type 42 güdümlü mühimmat taşıyan bir destroyerdi. Arjantin anakarasına yakında bulunan Falkland Adaları, hem Arjantin hem de İngiltere için hak iddia ettikleri bir toprak parçasıydı. 2 Nisan 1982’de Arjantin’in Falkland Adaları’nı işgal etmesi üzerine, İngiltere hemen bir görev kuvveti oluşturarak adalara göndermişti. HMS Sheffield destroyeri de bu görev gücünün bir parçasıydı.
HMS Sheffield, ilk olarak 4 Mayıs sabahı Arjantin Deniz Havacılık Birimi’ne ait deniz karakol uçağı Lockheeed SP-2H Neptune uçağı tarafından tespit edilmişti.
Tespitin üzerine Arjantin Donanması’na ait Fransız yapımı AM-39 Exocet gemisavar füzeleri taşıyan 2 Dassault-Bregeut Super Etendard havalanarak, belirtilen pozisyona ulaştı. Hızlı bir hedef tespiti ve doğrulamasının ardından 2 uçak da Exocet füzeleri ateşledi. Fakat bir Exocet füzesi isabeti bulamazken, diğeri hedefe ulaşmıştı.
Makine dairesine aldığı bu hasardan sonra gemi hızla su almaya başladı. Toplamda ise 281 kişilik mürettabattan 20 kişi hayatını kaybederken 26 kişi de yaralandı. Böylece, HMS Sheffield görev hayatını tamamlamış oldu.
3. IRIS Sahand (1988)
İran-Irak Savaşı sırasında, İran Ordusunun denizde başta ABD olmak üzere çeşitli ülkelerin ticari gemilerine yaptıkları atış ve deniz mayınlarıyla birlikte taciz ediyordu. Savaş esnasında bir Kuveyt ticari gemisine eskortluk yapan ABD destroyeri USS Samuel B. Roberts deniz mayınına çarparak hasar aldı. Bu mayınların İran’a ait olduğunu tespit eden ABD ordusu ise İran’a karşı Operasyon Praying Mantis’i (Dua Eden Mantis Operasyonu) başlattı.
18 Nisan 1988’e gelindiğinde ise İran Donanmasına ait IRIS Sahand, Larak Adası yakınlarında iki Amerikan VA-95 taarruz uçağı tarafından dört AGM-123 Skipper lazer güdümlü füze ve iki Harpoon gemisavar füzesiyle vuruldu.
İran savaş gemisi IRIS Sahand ciddi hasar almasına rağmen son darbeyi ise savaş uçaklarından atılan Rockeye bombaları ve USS Joseph Strauss muhripinden ateşlenen yine bir AGM-123 Skipper füzesi gemiyi tamamen alevler içinde bıraktı. Batmakta olan gemiyle birlikte mürettebattan 45 personel ise hayatını kaybetti.
4. USS Cole (2000)
USS Cole, Arleigh Burke sınıfı güdümlü füze taşıma kabiliyeti olan bir Amerikan savaş gemisidir. ABD’nin çeşitli ülkelerde doğrudan El-Kaide’ye yönelik gerçekleştirdiği operasyonlarda Amerikan Donanması unsurları sıklıkla görev almaktaydı. USS Cole, yukarıda bahsi geçen gemilerden farklı olarak hasar alsa da bir çoğuyla aynı kaderi paylaşmıştı.
12 Ekim 2000 tarihinde, Yemen’in Aden Limanı’nda yakıt ikmali yapmak için demirleyen USS Cole hiç beklemediği anda El-Kaide tarafından gafil avlanmıştı. Demirlemiş bir halde limanda bekleyen USS Cole’e El-Kaide tarafından yapılan saldırıda bomba yüklü bir bot kullanılmıştı.
Patlama, muhripte ciddi bir patlama meydana getirerek geminin gövdesinde büyük bir delik açılmasına sebep olmuştu. El-Kaide’nin yapmış olduğu bu saldırıda yapılan açıklamaya göre, 17 denizci hayatını kaybederken 39 personel ise yaralanmıştı.
2000’lerin başında El-Kaide’nin yapmış olduğu bu saldırı ise denizlerde asimetrik savaşın çeşitli yolları olduğunu ve “küçüğün büyüğe” farklı metotlarla zarar verebileceğini göstermişti. USS Cole saldırının ardından onarım için ABD’ye dönerek tekrar operasyonel hale getirilmiştir.
5. Georgy Toreli (2008)
2008’de Gürcistan ve Rusya arasında başlayan Güney Osetya Savaşı her iki tarafında deniz unsurlarının faaliyet gösterdiği bir savaş olmuştu. Rusya’nın denizden başlattığı çıkarmayla birlikte hem denizde hem de karada bir çatışma meydana gelmişti. Bu çatışma sonucu Gürcistan Sahil Güvenlik’ine ait olan P-21 borda numaralı Georgy Toreli karakol botu hasar alarak batmıştı.
Rusya’nın Karadeniz Filosu’na bağlı bir gemi Abhazya kıyılarına geldiğinde karşısında Gürcistan Sahil Güvenlik’inden 4 adet gemiyi görmüştü. Georgy Toreli de bu gemilerden biriydi. Filonun içerisindeki Rus korveti Mirazh’dan (NATO adıyla Nanuchka III) ateşlenen P-120 Malakhit gemisavar füzesiyle hasar verilmişti.
Georgy Toreli aldığı hasar sonucu Karadeniz’in sularına kavuşurken, ona eşlik eden gemilerden biri hasar almasına rağmen limana dönüşünü yapabilmişti.
6. Al-Madinah (2017)
Al-Madinah fırkateyni, Fransız Tersanelerinin Suudi Arabistan Donanması için yapmış olduğu Al-Madinah sınıfı 4 fırkateynden ilkidir. Kızıldeniz’de görev yapmakta olan Al-Madinah fırkateyni çok da uzak olmayan bir tarihte Yemen’de bulunan Husiler tarafından hedef alınmıştı.
Saldırı USS Cole’dekine benzer bir şekilde patlayıcı yüklü bir teknenin Al-Madinah’a kıç tarafından yaklaşıp patlatılmasıyla gerçekleşmiştir. Bu saldırı sonucu 2 Suudi gemi personeli hayatını kaybederken 3 personel de yaralanmıştır.
Saldırıdan sonra özellikle pist bölgesi ağır hasar alan gemi anakaraya dönerek onarıma alınmış olup, tekrardan operasyonel hale getirilmiştir.
7. Vasiliy Bykov (2022)
Günümüzde halen Ukrayna topraklarında devam etmekte olan Rusya ve Ukrayna arasındaki mücadele birçok kez denizde de sürmüştür. Rusya donanmasına bağlı olan Vasiliy Bykov karakol gemisi, Ukrayna Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre Ukrayna güçleri tarafından batırılmıştı. Aynı gemi, Ukrayna’ya ait Yılan Adası’nın işgalinde de görev aldığı bilinmektedir.
Odessa açıklarında demirleyen Vasiliy Bykov savaş gemisi, Ukrayna ordusu tarafından 7 Mart 2022’de gece karanlığında GRAD çok namlulu roketatarlarla birlikte ateş altına alındığı söylendi. Yapılan bu saldırı sonucu ise Ukrayna kaynaklarına göre Vasiliy Bykov batarken, Rusya tarafından herhangi bir doğrulama ya da yalanlamada bulunulmamıştır. Gemi bazı kaynaklara göre iddia edilen saldırı tarihinden sonra sağlam şekilde görüldü.
Yukarıda anlatılmış olan gemiler, çeşitli mühimmat ve metotlarla hasar alan savaş gemilerinden sadece birkaçı. Fakat, şu net bir şekilde görülmekte ki; yakın bir zamanda Roketsan tarafından üretime alınan Atmaca Gemisavar Füzesi’nden sonra Çakır seyir füzesi gibi hassas güdümlü mühimmatlar her koşulda bir kuvvet çarpanı olacaktır.
- HMS Glorious (1940, Kuzey Denizi) – Bir gemiden başka bir gemiye yapılmış en uzun isabetli atış
- HMS Sheffield (1982, Falklands Adaları)
- IRIS Sahand (1988, Basra Körfezi)
- USS Cole (2000, Aden Körfezi)
- Georgy Toreli (2008, Karadeniz)
- HMS Al-Madinah (2017, Kızıldeniz)
- RFS Vasiliy Bykov (2022, Odessa)
