Kıta Sahanlığı, coğrafi olarak; ülkeyi oluşturan kara parçasının denizin altında bittiği alana kadar olan kısımdır. Başka bir ifadeyle kıtanın bittiği okyanus çizgisine kadar olan alan olarakta adlandırılabilir.
Coğrafi anlam olarak Kıta Sahanlığını bilmek, Hukuki anlamda Kıta Sahanlığı kavramını anlayabilmemize yardımcı olacaktır.
Hukuki Anlamda Kıta Sahanlığı
Kıyı devletinin, kara sularının ötesinde fakat kıyıya bitişik sualtı alanlarının deniz yatağı ve toprak altındaki cansız kaynaklarını araştırma ve işletme konusunda münhasır egemen haklara sahip olduğu bir deniz alanı olarak tanımlanmaktadır(Kuran, 2006).
Karasularının, Bitişik Bölgenin, Münhasır Ekonomik Bölgenin ve Kıta Sahanlığının Genişliğinin Ölçülmesi
1958 Cenevre Deniz Hukuku Sözleşmesi ile kıta sahanlığının dış sınırının saptanmasında “200 metre derinlik” temel alınsada kavram 1982 BMDHS ile yeniden düzenlenmiştir. 1958 Cenevre Kıta Sahanlığı Sözleşmesi’nde olduğu gibi kıta sahanlığının coğrafi ve jeolojik anlamından ayrılan bir tanıma sahip olmuştur.*
Hukuki bir kavram olarak kıta sahanlığı, BMDHS’nin 76. Maddesinde;
[bs-quote quote=”“Bir kıyı Devletinin Kıta Sahanlığı, kara ülkesinin doğal uzantısı boyunca Kara sularının ötesinde kıta kenarının dış sınırına kadar uzanan veya kıta kenarının dış sınırının (200 mile kadar uzanmadığı) yerlerde, Kara sularının ölçülmeye başlandığı esas hatlardan itibaren 200 mile kadar uzanan su altı alanlarının deniz yatağı ve toprak altını kapsar. Kıta kenarı, kıyı Devletinin kara kütlesinin su altında kalan uzantısını kapsar ve kıta sahanlığının, kıta yamacının ve kıta yükseliminin deniz yatağı ve toprak altından ibarettir. Kıta kenarı, okyanus sırtına sahip olan okyanus tabanı ile toprak altını kapsamaz.”” style=”style-19″ align=”center”][/bs-quote]
şeklinde tanımlanmıştır
Kıta Sahanlığı Önemli Noktalar
- Kıta Sahanlığı denizler üzerindeki haklarımızı bilmemiz ve haklarımızı savunabilmemiz için mutlaka her bir vatandaşımızın bilmesi gereken bir konudur.
- Kara sularının ölçülmeye başlandığı esas hatlardan itibaren 200 deniz mili (yaklaşık 370 km) mesafeye kadar olan kısım olarak düşünebiliriz.(İstisnai durumlar için 1982 BMDHS sözleşmesine bknz)
- Kıta Sahanlığı Münhasır Ekonomik Bölge gibi ilan gerektirmiyor.
- Doğal kaynakların aranması ve işletilmesi konusunda kıyı devletinin sınırlı egemenliğine tabi, güvenlik, ulaşım ve canlı kaynaklardan yararlanma açısından üzerindeki su kütlesi açık deniz statüsüne sahip, alanlar olduğu için stratejik öneme sahiptir.
Kıta Sahanlığı MEB Arasındaki Farklar
Not: Yunanistan ile yaşanan deniz yetki alanları sorunları ayrı bir başlıkta inceleneceğinden yazıda değinilmemiştir. Sadece Kıta Sahanlığı’nı bilmek bizi yaşadığımız bu sorun üzerinde uzman kılmaz. İki ülke arasında yapılan anlaşmalar öncelikli, uluslararası hakların bilinmesi ve takibi ile ancak bu sorunu detaylı ele alabiliriz.
Yararlanılan Kaynaklar:
- denizmevzuat.uab.gov.tr
- Kuran, S. 2006. Uluslararası Deniz Hukuku, Arıkan Yayınevi, İstanbul
- stratejikortak.com
- BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DENİZ HUKUKU SÖZLEŞMESİ VE DENİZ ALANLARINA İLİŞKİN BAZI KAVRAMLAR Nuray KARAPINAR*