KoçSavunma Yönetici Direktörü Mehmet Hakan Öktem ile KoçSavunma’nın Savunma Sanayii ve denizcilik üzerine yaptığı çalışmalar üzere söyleşi gerçekleştirdik. Keyifli okumalar dileriz
1.Soru | Koç Bilgi ve Savunma, su altı teknolojileri ile tanınan bir şirket. Kısaca şirket ve çalışmaları hakkında bilgi verebilir misiniz?
Koç Bilgi ve Savunma Teknolojileri A.Ş. (KoçSavunma) olarak su altı ulusal savunma sanayi pazarında faaliyet gösteriyoruz. Ülkemize en üst düzeyde milli katkı sunmayı hedefleyen kurumumuz deniz platform elektronik sistemleri genelinde ve akustik sistemleri özelinde dışa bağımlılığı asgari düzeye indirmek, bu sistemleri uluslararası savunma sanayi pazarına sunmak misyonuyla teknoloji odaklı hizmetler ve özgün çözümler üretmektedir. 2006 yılında kurulan kurumumuzda günümüze kadar yürütülen projeler neticesinde, 7 ürün ailesinde toplam 23 özgün ürün geliştirdiğimizi belirtmek isterim.
Şirket politikası olarak gizliliği, ilgiden uzak olmayı tercih ettiğiniz gibi bir izlenim var. Gerçekte durum böyle mi? Böyle ise sebebi nedir?
İlgiden uzak olmak gibi özel bir tercihimiz kesinlikle yok. Faaliyet alanımız, doğası gereği ilgili paydaşlar dışında çok göz önünde olan bir alan değil. Bu durumu bir örnekle anlatmak gerekirse; yüksek teknoloji gerektiren denizaltı gemileri, torpidolar gibi platformlara yüksek teknolojik alt sistemler üretiyoruz. Bu durumun doğal bir sonucu olarak da platform üreticileri kamuoyu tarafından daha yakından takip edilirken şirketimiz ve benzeri kurumlar daha çok platform üreticileri tarafından yakından bilinmektedir.
2.Soru | Şirketin denizaltı modernizasyon projelerinde iş payı olduğu biliniyor. Şirketiniz denizaltılarda kullanılan hangi sistemleri üretiyor?
Türk Deniz Kuvvetleri envanterindeki denizaltılara uygulanan modernizasyonlarında hangi ürün ve sistemleriniz kullanılıyor? Yeni üretilen Reis sınıfı denizaltılarda iş payınız bulunuyor mu?
Şirketimiz toplam 6 gemiden oluşan “Yeni Tip Denizaltı Projesi” (Reis Sınıfı) kapsamında 4 sistemi özgün olarak geliştirmiş, üretime sunmuş ve teslim etmiştir. Bunlar; Torpido Karşı Tedbirleri Sistemi, Solunan Havayı İzleme Sistemi, acil durumlar için Sonar Beacon Sistemi ve Gemi Entegre Bilgi Sistemi’dir. Bu sistemlere ilaveten ana yüklenici Alman Tersanesi için de birçok elektromekanik sistemler ve test sistemleri ürettik ve teslim ettik.
2022 yılında ise Yeni Tip Denizaltılarımızın tüm sonar sistemlerini ve bağlantılı savaş yönetim sistemi bileşenlerini Deniz Kabul Testlerinde (SAT) doğrulamak için ihtiyaç duyulan önemli bir test sistemi olan Sonar Fish Sistemi’ni modernize eden KoçSavunma, bu sistemin bileşenlerini yazılım tabanlı olacak şekilde yeniden geliştirmiş ve teslim etmiştir.
Ayrıca, Preveze Sınıfı denizaltılarımızın yarı ömür modernizasyonu kapsamında Acil Durum Su Altı Telefonu ve Müren Savaş Yönetim Sisteminin bileşenlerinden Su Altı Telefonu Yazılımı, Öz Gürültü Ölçüm Sistemi ve Akustik Sinyal Üretme Yazılımları şirketimizin yükleniciliğinde geliştirilmiş, üretilmiş ve teslim edilmiştir.
KoçSavunma, MİLDEN ve üretilecek mini denizaltılara hangi ürünleri sağlayacak?
KoçSavunma, MİLDEN ve mini denizaltı projeleri için onaylı stratejik tedarikçiler arasında yer almaktadır. Bu kapsamda kurum olarak yukarıda sayılan tüm sistemleri tedarik etmeye aday olduğumuz gibi mayın sakınma sonar sistemleri ve talep edilecek diğer tüm akustik sensör-ölçüm sistemlerinin geliştirme ve tedarikinde rol almak üzere yeterli bilgi birikimi ve deneyime sahibiz. Ayrıca, milli denizaltılarımızın en önemli silah sistemi olacak AKYA torpidosunun en önemli sensörlerinden biri olan Dümensuyu Dedektör de KoçSavunma tarafından geliştirilmiş ve seri üretime başlanmıştır. Bu sayede MİLDEN ve mini denizaltılara önemli bir harekât kabiliyeti sağlanmasında değerli katkılarımız olacaktır.
3.Soru | Donanmaların en stratejik silahlarından biri torpidolardır. Akya ağır torpido DzKK envanterine girdi. Orka hafif torpido ve ismi açıklanmayan çok hafif torpido projeleri yürütülüyor. Bu sistemlerdeki iş payınız nedir?
KoçSavunma Akya Ağır Torpidoları geliştirilmesinde ROKETSAN’ın alt yüklenicisi olarak toplam üç alanda aktif rol almıştır. Ayrıca halen yürüyen seri üretim süreci içerisinde de yer almaya devam ediyoruz.
Bu alanlardan birincisi, Akya geliştirme faaliyetleri sırasında deniz altında yapılan fiili deneme ve testler için deniz altında geliştirilen torpidonun mevkiini üç boyutlu ve gerçek zamanlı olarak izlemek üzere Ölçümlendirme ve Konumlandırma Sistemi (ÖKS) olarak adlandırdığımız yerli bir su altı poligonu sistemi geliştirmek ve işletmek olmuştur. Kendi torpidosunu geliştiren bir ülkenin doğrulama test alanını da kendisinin geliştirmesi milli bir sistemin en hayati halkalarından biridir. Nitekim yapılan onlarca geliştirme atışında ÖKS sistemimiz, Akya’nın mükemmel hale gelmesi için yapılan çalışmalara çok önemli katkılar sağlamıştır.
İkinci olarak; Akya’nın içindeki iki ana algılayıcıdan (sensör) biri olan ve torpidonun geminin arkasında bıraktığı dümen suyunu tespit ederek hedefe kitlenmesini sağlayan Dümen Suyu Detektörüdür. Bu da şirketimiz tarafından geliştirilmiş ve torpido üzerindeki ilk onaylanan (kalifiye edilen) algılayıcı olarak teslimatı yapılarak geliştirme safhası başarıyla tamamlanmış, seri üretim safhasına geçilmiştir.
Üçüncü olarak; ROKETSAN’ın torpidonun özellikle kritik algoritmalarının geliştirilmesi sürecinde ihtiyaç duydukları yüksek sadakatli Akustik Ortam Modeli KoçSavunma tarafından geliştirilmiş ve kullanıma sunulmuştur.
Akya’dan kazandığımız tecrübeler sayesinde Orka başta olmak üzere tüm hafif torpidoların geliştirilmesinde hem ÖKS sistemiyle hem de algılayıcılar başta olmak üzere torpido içindeki diğer alt sistemlerde sorumluluk almak üzere hazırız ve ilgili taraflarla koordineli çalışmalarımızı yürütmekteyiz.
4.Soru | Şirketiniz üretimi sabit dalgıç tespit sonarının DzKK üsleri ve sivil tesislerde kullanıma girdiği bilgisi basına yansımıştı. Ürün hakkında bilgi verebilir misiniz? Ürün sabit kullanım dışında gemi konuşlu olarak kullanılabiliyor mu ya da kullanılacak bir versiyonu geliştiriliyor mu?
KoçSavunma tarafından yaklaşık 10 yıllık bir Ar-Ge faaliyeti sonucunda ürün haline getirilen ECHORIUM markasıyla tescillediğimiz Dalgıç Tespit Sonarı (DTS) yüzde 80,96 yerli katkı oranıyla ASO’dan Yerli Malı Belgesi almaya hak kazanmış yerli bir üründür. ECHORIUM DTS’nin hem sabit hem de portatif versiyonları mevcuttur. Sabit versiyon ile deniz kıyısındaki sabit tesis ve platformlar; portatif versiyon ile demirli gemilerin su altı güvenliği sağlanmaktadır. Su altından gelen saldırgan/sabotajcı dalgıçlar ile insanlı veya insansız su altı araçlarının tespiti için etkin olarak kullanılmaktadır. Halen Tüpraş İzmir ve İzmit Rafinerilerinin su altı güvenliği sistemlerimizce korunmaktadır. Ayrıca Deniz Kuvvetlerimizin bazı üslerinde deneme maksatlı kullanım süreçleri devam edilmektedir.
5.Soru | Şirketiniz su altı haberleşme ve konumlama sistemleri alanında birçok ürüne sahip. Ürünler ve kullanıldığı platformlar hakkında bilgi verebilir misiniz?
KoçSavunma su üstü gemileri ve denizaltı gemileri arasında iletişimi sağlayan TB-SH-05 Su altı Telefonunu TÜBİTAK lisansı ile üretmektedir. Bu cihazlar MİLGEM’ler ve ADKG’ler (Açık Deniz Karakol Gemileri) başta olmak üzere yeni üretilen gemilerimizde kullanıma verilmiş ve verilmektedir. Ayrıca yerli tersanelerimizde üretilen yabancı savaş gemileri için de bu cihazları üretmekteyiz. 2022’den itibaren su altında sayısal haberleşmeye de imkân tanıyacak Dijital Su Altı Telefonu’nu TÜBİTAK-BİLGEM ile geliştirmekteyiz.
Ayrıca Preveze Sınıfı denizaltı yarı ömür modernizasyonu kapsamında da denizaltı gemilerinin acil durum su altı telefonları ile dost ve müttefik iki devlet için yapılan gemilerdeki sonar sistemlerini kullanarak çalışan yazılımsal su altı telefonları da şirketimiz tarafından geliştirilmiş ve teslim edilmiştir.
6.Soru | Türk Gemi İnşa Sanayii dünyada giderek büyümekte ve ciddi siparişler almakta. Türk şirketleri ciddi yeni platform inşa hem de modernizasyon ihracat projeleri yürütmekte.
Bu projelerdeki iş payınız nedir?
KoçSavunma olarak milli tersanelerimizde yapılan yabancı harp gemilerine çeşitli özgün yerli sistemler sağlamaktan gurur duyuyoruz. Pakistan ve Ukrayna için yapılan MİLGEM’ler ile Türkmenistan ve Nijerya için yapılan karakol gemileri içindeki sistemlerimizi örnek olarak paylaşabiliriz. Çok yakında yurt dışında su altı güvenliği alanında yapmayı planladığımız projelerle gücümüze güç katmayı hedefliyoruz.
Türkiye’de deniz karakol uçakları geliştirilmekte ve modernize edilmekte. Deniz karakol İHA projeleri de gündemde. Şirketinizin deniz karakol uçaklarına yönelik ürün çalışması bulunuyor mu? (MAD Boomu, Sonobuoy vb.)
KoçSavunma Türk Deniz Kuvvetleri envanterinde yer alan tüm sonobuoyların sinyal işleme kabiliyetini kazanmış bir şirket. Bu kabiliyet bize farklı uygulamalar ve ağ merkezli harekât açısından çok esnek bir kullanım ortamı kazandırıyor. Herhangi bir sonobuoydan alınan denizaltı tespit bilgileri sonobuoy sinyal işleme sistemimiz sayesinde deniz karakol uçakları, İHA’lar, İDA’lar, süstü gemileri ve karadaki platformlar üzerinde ağ merkezli harekât konsepti içinde işlenip analiz edilebilecek. Bu kapsamdaki çalışmalarımızı ilgili paydaşlarımızla ortaklaşa olarak yürütüyoruz.
Şirketinizin ciddi bir ürün gamı sonar sistemleri ve elemanlarından oluşmakta. İnsansız sistemlerin giderek yaygınlaşması ile bu sistemlerin denizaltı savunma harbinde kullanılması için de çalışmalar yürütülmekte.
Uçan ve yüzen insansız araçlar için daldırma sonarı, çekili sonar gibi ürünleriniz gelecek mi?
KoçSavunma olarak bu tarz ürünleri geliştirebilecek bilgi birikimi ve tecrübeye sahibiz. Her türlü sonar sisteminin geliştirilmesi ve üretiminde son derece etkin bir şekilde rol alabiliriz. Öte yandan Mavi Vatan‘ımız ve çevresindeki denizlerde coğrafyanın şartlarına özel, etkin denizaltı savunmasın yönelik, ağ merkezli harekatın unsurlarını oluşturacak insanlı ve insansız sitemlerin kombinasyonundan oluşan yeni ve özgün konseptlere ağırlık vermek önceliklerimiz arasında yer alıyor.
7.Soru | Su altında haberleşme dünyada ciddi ve halen daha tam çözülememiş bir sorun. İnsansız denizaltıların geliştirilmesinin önündeki en büyük engellerden biri de haberleşme sorunu.
Su altında haberleşme, insansız sistemlerin komutası-haberleşme konusunda çalışmalarınız-ürünleriniz var mı?
Kablosuz haberleşme su altı sistemleri için çok önemli bir role sahip. Özellikle istihbarat toplama, denizaltı savunma harbi ve mayın karşı tedbir unsurları gibi taktik ve operasyonel uygulama alanları açısından su altı haberleşmesinin kullanımı giderek artıyor. Ancak havadaki haberleşme şartlarının aksine; su altı ortamında RF, Optik ve Akustik Haberleşme olanaklarını kullanarak yapılabilen haberleşmenin birçok kısıtı bulunuyor. Örneğin RF ve Optik çok kısa menziller sunuyor. Akustik ise sınırlamaları olmakla birlikte en uygun imkân olmayı sürdürüyor.
Son yıllarda su altı akustik haberleşme sistemlerinde mesafe ve iletim hızı açısından önemli gelişmeler oluyor. Koç Bilgi ve Savunma olarak bu gelişmelerin yakından takipçisi ve uygulayıcısı konumundayız. Akustik haberleşme özellikle askeri alanda su altında tercih edilen bir yöntem. Kullanım alanları olarak gemiler, denizaltı, otonom veya insansız su altı araçlarını sayabiliriz. Özellikle fiziksel bir bağlantıya ihtiyaç duymayan uzak mesafe güvenli haberleşme kabiliyeti taktiksel anlamda büyük avantajlar sağlıyor. Bu alanda dünyada ve NATO bünyesinde CMRE tarafından yürütülen çalışmaları yakından takip ediyor, uluslararası çalıştaylara aktif katılım sağlıyoruz. Akustik modemlerle ilgili kazandığımız bilgi birikimini endüstriyel ürünlere dönüştürülebilecek hazırlık ve kabiliyetteyiz.
8.Soru | Türkiye’de son dönemde birçok şirket iş birliği yaparak insansız deniz aracı geliştirdi. Sizin askeri deniz aracı projeniz-çalışmanız var mı?
İnsansız askeri deniz araçları için ürün, sistem geliştiriyor musunuz?
KoçSavunma olarak Smartium Clean (SC) markasıyla tescillediğimiz tamamen bizim geliştirdiği insansız bir deniz temizleme aracımız var. SC; marina ve göl gibi durgun sular için geliştirdiğimiz uzaktan kumandalı ve otonom çalışabilen bir araç. Burada kazandığımız bilgi birikimi hem mevcut platforma farklı algılayıcılar ve faydalı yükler entegre ederek askeri ve güvenlik alanında yeni roller oluşturmamıza olanak sağlıyor hem de SC aracımız daha büyük platformlara geçiş için güvenli bir başlangıcın ilk halkasını oluşturuyor. Ayrıca insansız su altı araçlarıyla ilgili de çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Öte yandan SSB tarafından başlatılan İDA projeleri kapsamında, bir partnerimizle İDA’larda sonobuoy sinyal işleme fonksiyonunu NATO Redmus 2022 Tatbikatı’nda başarıyla denediğimizi söylemek isterim.
9.Soru | KoçSavunma birçok savunma şirketine göre iş payı olarak sivil alana daha fazla hizmet veriyor. Deniz kirlilik izleme sistemleriniz bulunuyor. İnsansız deniz temizleme aracınız oldukça ilgi çekmişti.
Deniz-su kirliliğindeki artış, küresel ısınma, müsilaj konularının giderek daha çok duyulduğu günlerde bu ürünlerinize ilgi ne düzeyde? Kamu kurumları, belediyeler ve yabancı müşterilerden talep var mı?
İnsansız deniz temizleme aracımızla ilgili özet bir bilgi vermiştik. Ayrıca Smartium Blue (SB) markasıyla tescillediğimiz deniz ve tatlı su kalitesi izleme sistemlerini 2019 yılında bir sosyal sorumluluk projesi olarak başlatmıştık. Bu, Fethiye Körfezi’nde deniz suyu kalitesini izleyip gerçek zamanlı erken ihbar sağlayan bir proje olarak ortaya çıkmıştı. Öte yandan 2021 yılında ilgili Bakanlığımız ile Marmara’da müsilaj döneminde denizde çözülmüş oksijen oranını izlemeye yönelik çalışmalarda SB’lerle görev yaptık. TÜBİTAK-MAM ile akustik kirlik izleme projelerinde aktif olarak yer aldık.
Bu projelerden aldığımız dersler geleceğe yönelik çok değerli bir bilgi birikimi oluşturdu. Gerçek zamanlı su kalitesi izleme; denizlerimiz, göllerimiz ve akarsularımızın korunması için çok önemli bir erken ihbar ihtiyacı olduğu gibi, geleceğe yönelik çevresel koruma planlarının analitik yöntemlerle yapılabilmesi için de çok kritik sistemler. Ölçmeden önlem almak mümkün olmadığından ilgili kamu kurumlarında önemli bir farkındalık oluştuğunu ve ilginin arttığını gözlemliyoruz.
10.Soru | KoçSavunma’nın gelecek hedefleri nelerdir? Yakın ve orta vadede yeni hangi ürünleri göreceğiz?
KoçSavunma mevcut yetenekleri ve geniş ürün gamıyla su altı akustik alanına odaklanmaya devam ediyor. Yurt içindeki başarılı çalışmalarımızın yanı sıra dünya pazarında oluşmaya başlayan bilinirliliğimizi arttırarak alanında dünyanın önde gelen şirketlerinden biri olmayı hedefliyoruz. Gelecekteki ürünlerimizi vakti gelince detaylı olarak açıklayacağız ancak insansız su altı araçlarının ilgi alanımızda olduğunu söyleyebiliriz.
Çoğu ürününüz dünyanın en zorlu çalışma alanlarından olan su altı ortamı. Su altı ortamında çalışmanın zorlukları nelerdir? Su altında çalışacak ürün nasıl tasarlanıp üretilir, hangi malzemeler ve üretim yöntemleri tercih edilir? Bilgi verebilir misiniz?
Bildiğiniz üzere su altı ortamı zamansal ve mekânsal farklılıklara sahip. Baltık Denizi’nde yüksek performans gösteren bir sonik sistem Akdeniz ve Kızıldeniz’de farklı sonik performanslara sahip olacaktır. Bunun nedeni sıcaklık, tuzluluk, derinlik, deniz taban yapısı kapsamında farklı etkilere maruz kalınmasıdır. Bu da doğal olarak sonar sistemlerinin tasarım yapısının farklılaşmasını gerekli kılmaktadır. Harekât ihtiyacına göre belirlenecek teknik gereklilikler çerçevesinde sistem üretimi ve tasarımı yapılması; milli çalışmaların çevresel etkiler dikkate alınarak oluşturulması kaçınılmazdır.
11.Soru | Uluslararası birçok fuara katılım sağlayacağınız ve sağladığınızı biliyoruz. Ürünleriniz yurtdışında nasıl bir ilgi görüyor? İhraç ettiğiniz sistemler var mı? Varsa yeni müjdeleri bizlerle paylaşabilir misiniz?
İhracat hedeflerimiz ve yurt dışı stratejimiz doğrultusunda uluslararası fuarlara katılıyor; ilgi bölgelerdeki paydaşlarımıza ve potansiyel fırsatlara odaklanarak çalışmalar yürütüyoruz. Bu faaliyetlerimize bağlı olarak güçlü fırsatların 2023 yılından itibaren anlaşmalara dönüşmeye başlayabileceğini gözlemliyoruz.
Dünya’da belirlediğiniz hedef pazarlar hangileri; öne çıkan ülke veya pazarlar hakkında bilgi verir misiniz? Belirli ürünleriniz belirli coğrafyalarda öne çıkıyor mu?
Güneydoğu Asya, Basra Körfezi, Hazar bölgeleri öncelikli odak alanlarımızı oluşturuyor. Bu bölgelerde Filipinler, Endonezya, Malezya, Bangladeş, Pakistan, Umman, Katar, Azerbaycan ve Türkmenistan’da aktif iş geliştirme faaliyetleri yürütüyoruz. Bu ülkelerde su altı güvenlik, tespit ve haberleşme sistemlerimiz çok büyük ilgi görüyor. Ayrıca SC aracımızın ABD pazarına sokulmasıyla ilgili çalışmalarımız devam ediyor.
12.Soru | Mezun olup KoçSavunma’da çalışacak mühendislik öğrencilerine neler tavsiye edersiniz? Şirketinizde çalışan mühendislerin alan dağılımı nedir?
Disiplinli ve kararlı çalışmak, yılmadan motive olmak ve merak duygusunu tutkuya çevirmek başarının sırrı. Özetle “heyecan duymak” kilit motto diyebiliriz. Şirketimizde yazılım, gömülü yazılım, donanım, elektronik alanlarında görev yapan çeşitli disiplinlerden oluşan mühendislerin bir arada uyum içinde çalışmasını sağlayabilecek çevik bir organizasyonel yapı mevcut.
