1960’larda Proje 1123 Condor (NATO adı: Moskva sınıfı) helikopter gemilerini hizmete alan Sovyet Donanması, bir diğer yandan Moskva sınıfının eksikliklerini ve açıklarını kapatacak gemiler üzerinde çalışıyordu. ABD’nin Kitty Hawk sınıfı uçak gemilerini hizmet alması Sovyetler Birliği’nde Amerikan gemilerine denk gemiler yapılması düşüncesini doğurdu.
1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi gereğince boğazlardan uçak gemisi yasak olduğu için üretilecek yeni gemi, “denizaltı savunma harbi kruvazörü” olarak adlandırıldı ve Amerikan gemilerinden oldukça farklı olarak ağır silahlarla donatıldı. (Sonradan ağır uçak gemisi kruvazörü -TAKR- olarak adlandırıldılar.) Amerikan uçak gemileri genel itibariyle bünyelerindeki hava araçları ile bir bölgede hava üstünlüğü kurmayı amaçlarken Proje 1143 Krechet (NATO adı: Kiev) sınıfı ağır uçak taşıyan kruvazörler, hemen her görevi yerine getirebilmek üzere tasarlandı.
Proje 1143 Krechet (Kiev sınıfı) Görevleri:
- Hava savunması
- Denizaltı savunma harbi
- Su üstü harbi
- Amfibi operasyon
Gemilerde sabit kanatlı dikey iniş ve kalkış yapan savaş uçaklarının yanı sıra, denizaltı savunma harbi helikopterleri, hava savunma füze sistemleri, süpersonik gemisavar füzeler, denizaltı savunma harbi roketleri vardı. Gemilerde bulunan silah sistemleri değişiklik göstermektedir.
Sınıfın ilk gemisi olan (121) Kiev’in yapımına Temmuz 1970’te başlandı ve Aralık 1975’te hizmete girdi. İlk geminin ardından Aralık 1972’de (042) Minsk’in yapımına başlandı ve Eylül 1978’de hizmete girdi. Eylül 1975’te (137) Novorossiysk’nin yapımı başladı ve Eylül 1982’de hizmete girdi. Son gemi olan (103) Baku’nun [1991’de adı Amiral Gorshkov olarak değiştirildi] inşası Şubat 1978’de başladı ve Aralık 1987’de gemi hizmete girdi. Kiev ve Baku, Kuzey Filosu’nda; Minsk ve Novorossiysk, Pasifik Filosu’nda görev yaptı. Gemilerin borda numaraları zaman içerisinde değişti.
Kiev sınıfı gemiler hizmet ömürleri süresince genel olarak iyi hizmet verdi. Gemilerin en yetersiz yanı hava kanadıydı. Gemilerde konuşlu Yak-38 dikey iniş kalkış (VTOL) savaş uçağının birçok eksiği ve kusuru vardı. Bu eksiklerden en göze çarpanı uçağın 2 ton mühimmat kapasitesinin ve tam yüklü menzilinin ~200 km olmasıydı. Ek olarak uçaktan uzun menzilli gemisavar füzesi ateşlenemiyordu. İt dalaşı kapasitesi de muadili Harrier’e kıyasla oldukça azdı. 1977’de operasyonel olan Yak-38’den 231 adet üretildi ve operasyonel görevden çekildiği 1991’e kadar 41 adet (%21) uçak, kaza-kırım sonucu kaybedildi.
Hava kanadının yanı sıra üst yapının (ada) yüksek olması da uçuş operasyonlarını kısıtlıyordu. Ayrıca baş taraftaki silah sistemlerinin cephanelikleri ile uçak yakıtının depolandığı alanlar birbirlerine çok yakındı.
Sovyetler Birliği’nin çöküşünün ardından gelen ekonomik buhranda Sovyet Donanmasının büyük gemileri pekâlâ işletilemedi ve 30 Haziran 1993 tarihinde sınıfın ilk üç gemisi hizmet dışına çıkartıldı. 1994’te Kiev, Çin’e eğlence parkında sergilenmek üzere satın alındı ve sonradan lüks otele dönüştürüldü. 1995’te Minsk, Çin’e müze gemi olarak sergilenmek üzere satıldı. Novorossiysk ise 1997’de Güney Kore’de hurda olarak parçalandı.
Diğer gemilere kıyasla bir süre daha hizmette kalan Amiral Gorshkov, 1996’da emekli edildi ve 2004’te Hindistan tarafından uçak gemisi yapılmak üzere satın alındı. Rusya’ya ciddi modifikasyon ve modernizasyondan geçen gemi 2014’te INS Vikramaditya ismiyle Hint Donanmasında hizmete girdi.
Proje 1143 Krechet (Kiev sınıfı) Ağır Uçak Taşıyan Kruvazörler:
- Kiev (28 Aralık 1975 tarihinde göreve başlama-30 Haziran 1993 tarihinde emekli)
- Minsk (28 Eylül 1978 tarihinde göreve başlama-30 Haziran 1993 tarihinde emekli)
- Novorossiysk (14 Eylül 1982 tarihinde göreve başlama-30 Haziran 1993 tarihinde emekli)
- Baku -1991’de Amiral Gorshkov– (11 Aralık 1987 tarihinde göreve başlama-1996’da emekli)
Proje 1143 Krechet (Kiev sınıfı) Ağır Uçak Taşıyan Kruvazörlerin Teknik Özellikleri:
- Uzunluk: 273,1 metre
- Genişlik: 49,2 metre
- Draft: 8,95 metre
- Deplasman: 41,370 ton tam yüklü
- Mürettebat: ~2000
- Menzil: 18 knot ile 8000 deniz mili
- Hava Araçları: 12 adet Yak-38 VTOL savaş uçağı, 20 adet Ka-25/Ka-27 helikopteri
- Sürat: 30 knot
- Ana Tahrik: 4 adet 45,000 hp TV-12-3 buhar türbini, 6 adet 1500 kW jeneratör, 4 adet 1500 kW dizel jeneratör
- İkmalsiz Seyir: 30-45 gün
Proje 1143 Krechet (Kiev sınıfı) Ağır Uçak Taşıyan Kruvazörlerinde Bulunan Silah Sistemleri:
Kiev ve Minsk:
- 4 adet 2’li (500 km menzilli) P-500 süpersonik seyir füzesi (8 adet)
- 2 adet 2’li (30 km menzilli) M-11 Shtorm hava savunma füzesi (72 adet)
- 2 adet 2’li (15 km menzilli) 9K33 OSA hava savunma füzesi (40 adet)
- 2 adet çift namlulu AK-726 top
- 8 adet AK-630 CIWS
- 2 adet 2’li SUW-N-1 denizaltı savunma harbi roketi (16 adet)
- 2 adet 5’li PTA-53-1143 533mm torpido kovanı
- 2 adet 10’lu RBU-12000 denizaltı savunma harbi roketi
Novorossiysk:
- 4 adet 2’li (500 km menzilli) P-500 süpersonik seyir füzesi (8 adet)
- 2 adet 2’li (30 km menzilli) M-11 Shtorm hava savunma füzesi (72 adet)
- 2 adet çift namlulu AK-726 top
- 8 adet AK-630 CIWS
- 2 adet 2’li SUW-N-1 denizaltı savunma harbi roketi (16 adet)
Baku (Amiral Gorshkov):
- 6 adet 2’li (500 km menzilli) P-500 süpersonik seyir füzesi (12 adet)
- 24 adet 8’li (12 km menzilli) M-11 Shtorm hava savunma füzesi (192 adet)
- 2 adet tek namlulu AK-100 top
- 8 adet AK-630 CIWS
- 2 adet 5’li PTA-53-1143 533mm torpido kovanı
- 2 adet 10’lu RBU-12000 denizaltı savunma harbi roketi
Kaynaklar:
[1] http://russianships.info/eng/warships/project_1143.htm
[2] http://russianships.info/boevye/1143.htm
[3] https://www.globalsecurity.org/military/world/russia/1143.htm
[4] https://tvd.im/naval-warfare/3602-kiev-project-1143-krechyet.html
[5] http://ship.bsu.by/main.asp?id=100000
[6] http://oruzhie.info/avianostsy/478-proekt-1143-krechet
