RQ-4 Global Hawk İnsansız Hava Aracı:
Global Hawk, ABD’li savunma sanayi firması Northrop-Grumman üretimi olan yüksek irtifa (HALE: High Altitude Long Endurance) insansız hava aracıdır.
1998 yılından itibaren şu ana kadar 42 adet üretilmiş olan bu insansız hava aracı, silahlarla donatılmış bir hava aracından ziyade yüksek hassasiyetli sensör ve gözlem elemanlarıyla birlikte keşif, gözetleme ve istihbarat odaklı bir hava aracı olarak geliştirilmiştir. Başta ABD Ordusu olmak üzere NATO da bu hava aracının kullanıcıları arasındadır. 2001 yılında aktif göreve başlamıştır. Global Hawk’lar 320.000 saatten fazla uçuş yapmıştır.
RQ-4B Block 30/40 genel özelliklerine bakıldığında ise bunlar aşağıdaki gibidir:
- Uzunluk: 13.5 m
- Kanat genişliği: 35.4 m
- Azami kalkış ağırlığı: yaklaşık 14.628 kg
- Faydalı yük: 1360 kg
- Maksimum hız: 629 km/s
- Menzil: 15.525 mil
- Azami irtifa: 65.000 feet
- Görev süresi: 34 saat+
- 34 kN güç üreten 1 adet Rolls-Royce F137-RR-100 turbofan motor
Ayrıca, bu hava aracı Rolls-Royce üretimi bir turbofan motor ile tahrik olmaktadır. Global Hawk, üzerinde barındırdığı hassas sensör ve radarlar sayesinde işaretleme, keşif-gözetleme ve istihbarat görevlerini icra etmek için üretilmiştir. Ek olarak, bir kıtadan havalanıp diğer bir kıtadan kontrol edilebilme ve topladığı verileri başka bir kıtadaki füzyon merkezine aktarma kabiliyeti sayesinde Global Hawk yani Küresel Şahin adı verilmiştir.
Bu görevleri yapabilmesi içinse yüksek çözünürlüğe sahip Sentetik Açıklıklı Radar (SAR) ve elektro-optik ve kızılötesi (EO / IR) sensörleri gövdesinde taşımaktadır. Ayrıca, sonradan lazer ve radar uyarı sistemleri ve hedef tespit sistemi de eklenmiştir.
Bir günde Güney Kore ya da İzlanda ülkelerine karşılık gelen yaklaşık 100.000 km2’lik bir alan üzerinde keşif ve gözetleme yapabilen Global Hawk’ın kullanıcıları ise aşağıdaki gibidir:
- ABD
- Güney Kore (4 Adet)
- Japonya (3 Adet)
- Almanya (1 Adet)
- NATO (5 Adet)
- NASA (2 Adet Uzay Çalışmaları İçin)
Alman Hava Kuvvetleri, envanterindeki eskiyen Fransız yapımı Atlantique deniz karakol uçaklarının yerini alması için Global Hawk sipariş etti. Bu hava aracında standart donanımın yanında daha özelleştirilmiş bir sensör pakediyle donatılmasını istedi. Bu sensör pakediyle birlikte, aracın SIGINT yani sinyal istihbarat kabiliyeti daha da artırılmış oldu. Böylece, Alman Hava Kuvvetleri için EuroHawk projesine başlandı. 2011′ de Almanya’ ya ulaşan EuroHawk, 2013′ de Alman Savunma Bakanlığı tarafından yapılan açıklama sonucu yüksek maliyeti sebebiyle sertifikasyon işlemi gerçekleştirilemedi. 2014′ de projeyi tamamen rafa kaldıran Almanya, envanterindeki tek RQ-4 insansız hava aracını hurdaya ayırdı.
Şu ana kadar resmi olarak Irak ve Afganistan savaşlarında görev alan Global Hawk, 2011’de Japonya, Tohoku’daki depremden ve 2013′ de Filipinler’de gerçekleşen tayfundan sonra afet bölgesinde de görev icra etti. Ayrıca, Avrupa üzeri NATO görevleri, arama-kurtarma (Haiti, Kaliforniya) çalışmaları gibi birçok operasyonda aktif görev aldı.
Haziran 2019′ da Basra Körfezi üzerinde uçuş gerçekleştiren ABD ordusuna ait bir RQ-4 Global Hawk, İran topraklarından ateşlenen Khordad karadan havaya füze sistemiyle vurularak imha edildi. Her iki taraftan yapılan açıklamada İran insansız hava aracının İran Hava Sahası içinde olduğunu iddia ederken, ABD ise Uluslararası Hava Sahası’nda uçuşun gerçekleştirildiğini iddia etti.
Şu ana kadar 8 çarpışma ve kazaya karışan Global Hawk, Pasifik Okyanusu’nu geçerek Transatlantik görev yapabilen ilk insansız hava aracıdır. Operasyon sürelerinin 4’de 3’ünü muharebe sahasında gerçekleştiren Global Hawk’ ın en uzun sorti süresi ise 32.5 saattir.
Global Hawk’ın 2020′ de gerçekleşen 2. Karabağ Savaşı’nda savaş hattında gözlem uçuşları gerçekleştirdiği bir haber kaynağınca belirtilmiştir. Ayrıca ABD Hava Kuvvetleri İtalya’da konuşlu Global Hawk İHA’ları Doğu Akdeniz’de, Karadeniz’de ve Ukrayna’ya yakın bölgelerde yoğun olarak kullanıyor. Global Hawk ve E-3 Sentry AWACS uçaklarının sağladığı istihbaratı Ukrayna’nın Rus Ordusu’na karşı etkin şekilde kullandığı belirtiliyor.
MQ-4C Triton İnsansız hava Aracı:
MQ-4C Triton ABD Donanması için geliştirilmekte olan ve kara kontrol istasyonu tarafından kontrol edilen HALE sınıfı insansız hava aracıdır. RQ-4 Global Hawk İHA’ nın platformu üzerine geliştirilen bu İHA, keşif-gözetleme amacıyla görev yapmaktadır. Kısaca, Triton için Global Hawk’ın deniz versiyonu denebilir. Geniş deniz ve kıyı bölgeleri üzerinde gözetleme görevlerinde kullanılmak üzere Geniş Alan Deniz Gözetimi Programı (BAMS) için üretilmiş olup donanmanın sahip olduğu P-8 deniz karakol uçaklarını tamamlayacı bir görev biçilmiştir.
Global Hawk’tan farklı olarak gözlem için burun kısmında FLIR kamera bulunur.
Global Hawk İHA’ dan farklı olarak deniz koşullarına daha dayanıklı, kanatlarda güçlendirmeler, buz çözünme ve ek yıldırımdan korunma sistemleri araca dahil edilmiştir.
Global Hawk ile aynı özelliklere sahip turbofan motoru kullanan Triton İHA’nın genel özellikleri ise aşağıdaki gibidir:
- Uzunluk: 14.5 m
- Kanat genişliği: 39.9 m
- Azami kalkış ağırlığı: yaklaşık 14.630 kg
- Azami hız: 575 km/s
- Menzil: 9.400 mil
- Azami irtifa: 56.000 feet
- Görev süresi: 30 saat
Global Hawk’ ın sahip olduğu sensör yelpazesine ek olarak gemilerin hız, konum, rota ve sınıflarını tayin edebilen farklı sensörleri de gövdesinde taşımaktadır. Ayrıca, bu hava aracı insansız iniş-kalkış yeteneğine de sahiptir. Global Hawk da olduğu gibi Triton İHA da ortak ağ haberleşmesi aracılığıyla dost unsurlarla da ortak harekat gerçekleştirebilmektedir.
BAMS Programı kapsamında donanmanın sahip olduğu yaşlanmış P-3C Orion deniz karakol uçaklarının 68 adet MQ-4C Triton İHA ve 117 adet P-8 Poseidon deniz karakol uçaklarıyla değiştirilmesi planlanmaktadır.
ABD Donanması’nın yanında Avustralya Kraliyet Hava Kuvvetleri de bu insansız araçlardan sipariş etmiş olup, şu an üretim aşamasındadır. ABD, Hindistan Ordusuna da bu platformu önermiş ve Hindistan da P-8 deniz karakol uçaklarıyla tamamlayıcı bir rol oynaması konusunda değerlendirdi. Ayrıca, MQ-4C Triton’ dan İngiltere’nin de sipariş edeceği bir söylenti olarak kalmıştır.
MQ-4C Triton İHA
- Uzunluk: 14.5 m
- Kanat genişliği: 39.9 m
- Azami kalkış ağırlığı: yaklaşık 14630 kg
- Azami hız: 575 km/s
- Menzil: 9.400 mil
- Azami irtifa: 56.000 feet
- Görev süresi: 30 saat
