Tarihte topun icadından bu yana ülkeler hep ellerindeki topların menzilini arttırmaya çalışmışlardır. Bunun için ilk başlarda uygulanan yöntem çapı ve topu büyütmekti. XIX. Yüzyılın ikinci yarısında, doldurulmaları zaman alan ve zahmetli olan ağızdan dolma topların yerine kamadan dolma ve hızlı ateş olanağı sağlayan toplar kullanılmaya başlanmıştır. Ağızdan dolma topların yeniden atış yapabilmesi için doldurma işleminin ancak topun önüne geçilerek yapılabildiğinden, bu işi yapacak topçu, düşman ateşine açık hedef olmaktaydı. Ayrıca bu topların namlu içleri düz olduğundan ve küre şeklinde güller arttığından menzilleri de kısaydı.
XX. yüzyılda, kamadan dolma, yivli ve setli topların teknolojisinde gelişmeler sağlanarak, bu yeni üretilen topların geri tepmesini önleyecek hidrolik sistemli kundaklar geliştirilmiştir. Artık toplarda eskiden olduğu gibi gülle değil, çekirdek ve kovandan oluşan, isabet, tahrip ve delme gücü çok daha fazla olan top mermileri kullanılmaya başlanmıştır. Deniz topçuluğu da bundan istisna değildir. Günümüzdeki çağdaş ve son derece gelişmiş teknoloji ürünleri olan toplar; namlu, kundak ve mermilerinde yapılan önemli gelişmelerle de tüm dünya ülkelerinin, ordularının vazgeçilmez silahları arkasında yer almaktadır.
Bu yazıda savaş gemilerinde kullanılan top mermilerinin menzillerinin artırılması bağlamında yapılan çalışmalar ve gelişmeler hakkında bilgi verilecektir.
Artırılmış Menzilli Güdümlü Mühimmat (Extended Range Guided Munition-ERGM)
ABD Deniz Kuvvetleri tarafından kullanılan ERGM çekirdeği
Artırılmış Menzilli Güdümlü Mühimmat, ABD Deniz Kuvvetleri için Raytheon firması tarafından geliştirilen 5 inç (127 mm) çapında hassas güdümlü roketle desteklenmiş bir top mermisidir. Program, Mart 2008’de 12 yıllık bir geliştirme ve 600 milyon dolar harcamadan sonra iptal edilmiştir. Geliştirilen mermiye EX 171 adı verilmiştir.
ERGM üç ana bölümden oluşur; tahrik (roket motoru), harp başlığı ve Güdüm, Navigasyon ve Kontrol bölümü. ERGM 127 mm (5 inç) Mark 45 Mod 4 topundan ateşlenirken finler açılır, roket motoru ateşlenir mühimmatı en az 80,000 fit (24 km) irtifaya taşırken kanatçıklar açılır ve GPS güdümüyle ERGM’yi hedefe yönlendirir. Bu mühimmat Arleigh Burke sınıfı muhriplerde kullanılacaktı.
Uzun geliştirme süresine rağmen ERGM asla eski ve daha ucuz olan lazer güdümlü M712 Copperhead kadar güvenilir olamadı. Geliştirme esnasında ERGM, kuyruk finlerinin atılırken açılmadığı, roket motorunun ateşlenmediği ya da elektronik bileşenlerin bir toptan atılırken oluşan şoka dayanamadığı birçok başarısız test yaşadı. Şubat 2008’de güdüm bileşenlerinin, roket motorlarının ve kuyruk finlerinin tamamı testlerde başarısız oldu. Raytheon tüm sorunları çözmek üzere olduğunu dile getirse de yıllar sonra güvenini kaybetmiş olan Deniz Kuvvetleri artan maliyetleri de göz önünde bulundurarak projeyi 19 Mart 2008’de iptal etti. Zira mühimmatın birim maliyeti 1997’de 45,000 dolar iken 2006’da 191,000 dolara çıkmıştı.
EX-171 ERGM Özellikleri
- Çap: 127 mm (5 in)
- Uzunluk: 1.55 m (5 ft 1 in)
- Ağırlık: 50 kg (110 lb)
- Hız: >3000 km/h (1860 mph)
- Menzil: 110 km (60 nm)
- Güdüm: GPS/INS
- Hassasiyet: <20 m menzilden bağımsız.
- Tahrik: Katı yakıtlı roket motoru.
- Harp Başlığı: 72 DPICM alt mühimmatlar (EX 1) ya da tek yüksek-patlayıcı.
Balistik Mermi Yollu Artırılmış Menzilli Mühimmat
Balistik Mermi Yollu Artırılmış Menzilli Mühimmat (BTERM) da ABD Deniz Kuvvetleri için Alliant Techsystems firması tarafından geliştirilen 5 inç (127 mm) çapında hassas güdümlü roketle desteklenmiş bir top mermisidir. Ne yazık ki birçok basitleştirme ve daha büyük bir roket motoru ile ERGM’ye benzer konsepte sahip olan bu program da başarısız olmuştur.
Harp başlığı AGM-88 HARM anti-radyasyon füzesine benzeyen ve GPS güdümlü olan bu mühimmat, ERGM’den farklı olarak tamamen balistik bir mermi yolu izlemek üzere tasarlanmıştı. Bu program da ERGM gibi 2008 yılında iptal edildi.
Uzun Menzilli Karaya Hücum Mermisi
Uzun Menzilli Karaya Hücum Mermisi (LRLAP) ABD Deniz Kuvvetlerinin Gelişmiş Top Sistemi (AGS) için tasarlanan ama iptal edilen 155 mm çapında hassas güdümlü top mermisidir. LRLAP, “Lockheed Martin Missiles and Fire Control“ tarafından geliştirilip üretilmiştir.
LRLAP, fin ile süzülen mermi yoluna sahip füze destekli bir mühimmat olacaktı. Harp başlığının etkinliği M795 top mermisine yakın olacak ve AGS ile 2 saniyelik aralıklarla 6 adet Eşzamanlı Etkili Çoklu Salvo (MRSI) şeklinde atılabilecekti.
LRLAP, sadece AGS ile kullanım için tasarlanmış olup başka herhangi bir silahla uyumlu değildi. AGS sadece Zumwalt sınıfı muhriplerde ikişer adet olacaktı. Kasım 2016’da Deniz Kuvvetleri LRLAP tedarikini iptal etmeye karar verdiğini duyurdu. Bunun nedeni Zumwalt sınıfı gemilerin sadece üç adet üretilecek olması nedeniyle artan ve Tomahawk güdümlü füzelerine yaklaşan maliyetlerdi (her bir mühimmatın fiyatı 800,000-1 milyon dolar). Yaklaşık 90 mermi test için bu üç gemide muhafaza edildi, ancak planlanan 2000 merminin maliyeti yaklaşık 1.8-2 milyar dolar tutacaktı.
LRLAP Özellikleri
- Çap: 155 mm.
- Ağırlık:
- Toplam: 225 lb (102 kg).
- Paralama Hakkı: 24 lb (11 kg).
- Uzunluk: 88 in (223 cm).
- Güdüm: GPS/INS.
- Hassasiyet: Dairesel hata yaklaşık 50 m ya da daha az.
- Menzil: 100 deniz mili (190 km) azami. (Değişik kaynaklar 83 deniz (150 km), ya da 74 deniz mili (140 km) olarak bildirmiştir.)
- Harp Başlığı: Tek yüksek-patlayıcı.
- 127 mm (5-inch) sürümü
- BAE Systems ile ortaklaşa olarak LRLAP’nin Deniz Kuvvetlerinin birçok gemisinde kullanılan 127 mm 5″/54 Mark 45 için aşağıdaki özelliklere sahip bir sürüm üretilmek istendi ancak asla hayata geçirilemedi.
- Çap: 127 mm (5-inch).
- Uzunluk: ?
- Güdüm: GPS/INS.
- Menzil: 53 deniz mili (100 km) azami.
- Harp Başlığı: Tek yüksek-patlayıcı.
M982 Excalibur
M982 Excalibur kara topçusu için İsveç ve ABD tarafından ortaklaşa geliştirilen 155 mm çapında artırılmış menzilli bir top mermisidir. Bugün halen ABD, Almanya, Hindistan, Hollanda, İsveç, İtalya ve Kanada tarafından kullanılmaktadır. Yüksek miktarlarda üretildiği için birim maliyeti 68,000 dolara kadar düşmüştür. Lazer güdüm yeteneği eklenen ve gemi toplarından atılmak üzere tasarlanan sürümleri 2015 yılında test edilmeye başlandı.
ABD Deniz Kuvvetleri, LRLAP programı iptal edildikten sonra Excalibur mermisini Zumwalt sınıfı gemilerin Gelişmiş Top Sisteminde kullanmayı düşündü ancak bilinmeyen bir sebeple bu plandan vaz geçildi.
M982 Excalibur Özellikleri
- Çap: 155 mm
- Ağırlık: 48 kg (106 lb)
- Uzunluk: 99.6 cm (39.10 in)
- Etkin menzil: Azami 70 km
- Harp başlığı: PBXN-9 (22 kg)
- Güdüm: GPS, Atalet
- Hassasiyet: 5-20 m
Excalibur N5
Eylül 2015’te Raytheon, gemi toplarında kullanılmak üzere 155 mm Excalibur mermisini 127 mm’ye düşürerek geliştirdiği Excalibur N5 için güdümlü test uçuşunu içeren bir test yaptı. Geliştirilen bu yeni merminin kullanım alanları deniz topçu ateş desteği ve uzun menzillerden hücumbotların etkisiz hale getirilmesi idi. Mark 45 toplarından atılan güdümsüz 127 mm (5.0 in) mermilerin 13 nm (15 mi; 24 km) menzili olmakla birlikte ancak 8 nm (9.2 mi; 15 km) mesafeden hassas atış yapabilmektedir. Durum böyle iken güdümlü mermili hücumbotlar 15–20 nm (17–23 mi; 28–37 km) menzilden taarruz edebilirler. Bu nedenle manevra yapan hedeflere karşı lazer güdüm ya da milimetre dalgalı radar gibi alternatif arayıcılar eklenmesi gündemdedir.
Sonuç olarak; hayatta bazen çok güzel gibi görünen bazı fikirler pratikte uygulama ya da aşırı maliyet sorunları ile karşılaşmaktadır. Güdümlü füzeler ölümcül silahlar olmalarına rağmen aslında oldukça hassas silahlardır. Böyle hassas bir silahı bir mermiye dönüştürüp top namlusu gibi aşırı basınç ve sıcaklık yüklerinin bulunduğu bir ortamdan ateşlemek ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Yıllarca araştırma-geliştirme yapıp bir sürü paralar harcadıktan sonra ABD Deniz Kuvvetleri bunu acı yoldan öğrenmiştir. Topların güdümlü füzelere karşı bazı üstünlükleri olduğu doğrudur (daha fazla mühimmat) ancak yukarıdaki maliyet hesaplarından da görüleceği üzere güdümlü topçu mühimmatı için iyi bir gelecek olmadığı aşikardır. Düşen güdümlü füze maliyetleri ve dikey lançerler sayesinde gemilerde taşınabilen füze sayısının her geçen gün artması, diğer yandan lazer topu ve rail-gun gibi yeni teknolojilerin klasik topların yerini alacak olması nedenleriyle deniz topçuluğu çok değişik gelişmelere gebe diyebiliriz.
Enver Aksoy
Kaynakça:
https://en.wikipedia.org/wiki/Extended_Range_Guided_Munition
https://en.wikipedia.org/wiki/Ballistic_Trajectory_Extended_Range_Munition
https://en.wikipedia.org/wiki/Long_Range_Land_Attack_Projectile
https://en.wikipedia.org/wiki/M982_Excalibur
