TÜBİTAK-SAGE Müdürü Gürcan Okumuş ile TÜBİTAK-SAGE’nin devam eden projeleri ve gelecek vizyonu üzerine söyleşi gerçekleştirdik. Keyifli okumalar dileriz.
1.Soru | TÜBİTAK-SAGE sadece Türkiye’nin değil dünyanın da en önemli mühimmat geliştiricileri arasında. Havadan su altına kadar birçok alanda çalışmalar yürütüyor.
SAGE’nin mühimmat projeleri hakkında kısaca bilgi verir misiniz?
“Milli Savunma için Milli Ar-Ge” sloganıyla çalışmalarını 1972 yılından itibaren yürüten TÜBİTAK SAGE, Türk Silahlı Kuvvetleri ve ulusal/uluslararası savunma sanayi kuruluşlarının ihtiyaçlarını karşılamak üzere güdümlü ve güdümsüz mühimmat sistemleri, kritik alt sistemler ve stratejik sistem platformlarının tasarım, geliştirme, üretim ve test faaliyetlerinde uzmanlaşmış Türkiye’nin öncü Ar-Ge kurumudur.
TÜBİTAK SAGE yarım asırlık Ar-Ge, test ve üretim tecrübesiyle milli savunma sanayiimizin öncü ve ilk sistemlerini geliştirmiş, ülkemizin kritik sistem ve alt sistem seviyesinde yurt dışına bağımlılığına son vermek için çalışmalar yürütmüştür. Tedarik edilemeyen ya da özel izinlerle ihraç edilebilen kritik alt bileşenler Isıl Pil, KKS Alıcısı ve Antenleri ve Ataletsel Ölçerler gibi alt sistemler ve Türkiye’nin ilkleri olan Hassas Güdüm Kiti (HGK), Kanatlı Güdüm Kiti (KGK), Seyir Füzesi SOM, Nüfus Edici Bomba NEB-84, Hava-Hava Füzeleri GÖKDOĞAN ve BOZDOĞAN TÜBİTAK SAGE tarafından geliştirilmiştir.
Savunma sanayiinde yenilikçi teknolojilerle Türkiye’yi tam bağımsız kılmak ve küresel ölçekte etkin olmak vizyonuyla ilerleyen TÜBİTAK SAGE, ihtiyaç duyduğu altyapıları da kendi yetenek ve kabiliyetiyle hayata geçirmiştir. Türkiye’nin ilk Denizaltı Test Altyapısı (DATA), Avrupa’nın çift ray yapısına sahip en uzun raylı test hattı Hedef Balistiği Raylı Test Altyapısı (HABRAS) ve bir turbojet motorunun uçuş zarfında görebileceği bütün şartların sağlanarak test edilebildiği Aeroitki Test Altyapısı TAYFUN ile ülkemizin Mavi Vatan ve milli stratejik menfaatleri doğrultusunda önemli roller üstlenecek altyapıları kurmuş ve sektörün kullanımına açmıştır.
2.Soru | SAGE’nin en geniş çalışma alanı havadan veya havaya atılan mühimmatlar denebilir. GÖKDOĞAN ve BOZDOĞAN projeleri hakkında bilgi verir misiniz?
GÖKDOĞAN Füzesi, görüş ötesi hedeflere atılmak üzere geliştirilen veri bağlı ve aktif radar arayıcı başlığa sahip hava-hava füzesidir. Hava-hava kullanımında 65+ km menzildeki hedefleri etkisiz hala getirmek için geliştirilmiştir. Atıcı platformdan veri bağı ile aldığı hedef bilgisiyle ara safhada güdülenmekte hedef arayıcı başlık menziline girdiğinde ise başlık güdümüyle terminal fazda hedef ile angajman sağlamaktadır. GÖKDOĞAN’nın farklı angajman senaryoları için uçaktan atış testleri başarı ile icra edilmektedir. Bu yıl içinde envantere girecek hava-hava füzelerinin kabiliyet kazanım atışları devam edecektir.
BOZDOĞAN Füzesi görüş içi hedeflere atılmak üzere geliştirilen itki vektör kontrollü ve kızılötesi görüntülemeli arayıcı başlığa sahip hava-hava füzesidir. Hava-hava kullanımında 25+ km menzildeki hedefleri etkisiz hale getirmek için geliştirilmiştir. Atıcı platformdan hedefe kitlenerek atılan BOZDOĞAN Füzesi at unut konseptinde çalışarak tüm uçuş fazı boyunca hedef güdümünü kendi arayıcı başlığı ile sağlamaktadır. BOZDOĞAN’nın farklı angajman senaryoları için uçaktan atış testleri başarı ile icra edilmektedir. Bu yıl içinde envantere girecek hava-hava füzelerinin kabiliyet kazanım atışları devam edecektir.
Türk Savunma Sanayii meraklılarının en merak ettiği konuların başında GÖKDOĞAN ve BOZDOĞAN füzelerinin hava savunma sistemlerinde, özellikle gemi hava savunma sistemlerinde kullanımı geliyor.
Bu 2 füzenin hangi hava savunma sistemlerinde kullanımı planlanmakta ve çalışılmaktadır? Bu füzeler hava savunma sistemlerinde kullanılırken olduğu gibi mi kullanılacak, değişiklik-eklemeler (booster gibi) olacak mı?
GÖKDOĞAN Füzemiz nokta hava savunma kapsamında ASELSAN tarafından geliştirilen taktik tekerlekli fırlatma aracına entegre edilerek başarı ile atışı yapılmıştır. Benzer şekilde BOZDOĞAN Füzemizin de gemi platformlarına entegre edilmesi için veri bağlı versiyonu çalışılmaktadır. Her iki füzemizin de karadan ve/veya denizden hava savunma angajmanları için kullanımına yönelik entegrasyon süreci işletilmekte ve kabiliyet kazanımları devam etmektedir. Füzelerimizin hava savunmada kullanımı için ihtiyaç duyulan donanım, yazılım ve algoritma güncellemeleri yapılmaktadır. Roket motoru çapının büyütülmesi ya da booster eklenmesi gibi menzil arttıran kabiliyetlerin değerlendirmeleri de ayrıca yürütülmektedir.
Bu 2 füzenin VL-MICA, ESSM örneklerinde olduğu gibi VLS dikey atım sistemi konuşlu kullanımı için çalışma var mı? Var ise VLS’de çoklu kullanım olacak mı?
BOZDOĞAN Füzemizin sıcak fırlatma sisteminden atımı için çalışmalar devam etmektedir. BOZDOĞAN Füzesinde bulunan itki vektör kontrol sistemi ile menzil kaybı yaşanmadan sıcak fırlatma ile dikey atımı çalışılmaktadır.
SAGE’nin G-40 projesi ve soğuk atım çalışmaları hakkında bilgi verir misiniz?
G-40 projesi kapsamında GÖKDOĞAN Füzemizin menzilinin arttırılması hedeflenmiştir. Bu kapsamda projelendirme çalışmaları icra edilmektedir. Ancak bir proje isterine şu ana kadar dönmemiştir. Benzer şekilde her iki füzemizin soğuk fırlatma ile dikey atımı kapsamında TÜBİTAK-SAGE öz kaynakları ile çalışmalar yapılmış ve teknoloji kazanımı sağlanmıştır. BOZDOĞAN Füzemizin veri bağlı versiyonu ile soğuk dikey atım, GÖKDOĞAN Füzemizin de motor itkisinden bağımsız çalışacak yönelim değiştirme kontrol sistemi ile yanal itki sağlanarak atılması için tasarım çalışmalarının ön fizibilitesi yapılmaktadır.
3.Soru | GÖKDOĞAN ve BOZDOĞAN füzelerinin SİHA’lara entegre edilmesi hakkında bilgi verir misiniz?
Hava–hava füzelerimizin AKINCI ve KIZILELMA gibi SİHA sistemlerimize entegrasyonu için bilgi/veri paylaşımı ve ön çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Yakın dönemde SİHA platformlarımıza Milli AESA Radar entegrasyonu ile hava-hava füze entegrasyon çalışmalarının da hızlı bir şekilde gerçekleştirilebileceği öngörülmektedir.
GÖKDOĞAN ve BOZDOĞAN yüklü SİHA’ların AWACS uçakları ile koordinasyonlu şekilde uçan hava savunma sistemi olarak görev yapması mümkün mü?
Hava-hava yüklü SİHA’ların hava savunma, önleme, vb. görevleri üstlenebileceği değerlendirilmektedir.
Denizaltıdan atılan hava savunma füze çalışması olduğu basına yansımıştı. Bu projede SAGE ürünü mü kullanılacak? Denizaltıdan atılacak hava savunma füzesi nasıl çalışır bilgi verir misiniz?
Denizaltı sistemleri için tehdit oluşturan helikopter vb. hedeflerin etkisiz hale getirilmesi ve denizaltının öz savunmasını gerçekleştirebilmesi için hava savunma füzeleri kullanılabilmektedir. TÜBİTAK SAGE bünyesinde kavram seçenekleriyle ilgili çalışma yürütülmüştür.
4.Soru | Bir önceki röportajımızda SAGE’nin ramjet ve scramjet çalışmaları hakkında açıklamalar yapmıştınız. Projelerin son durumu nedir? Bu motorların kullanılacağı füze projeleri hakkında bilgi verir misiniz?
TÜBİTAK-SAGE bünyesindeki Ramjet ve Scramjet İtki Sistemleri ile ilgili geliştirme çalışmaları tüm hızıyla devam etmektedir. Halihazırda belirli bir noktaya getirdiğimiz Ramjet teknolojisini mevcut projelerde kullanmaya başlamış durumdayız. Scramjet ise bildiğiniz gibi çok daha zorlayıcı bir teknoloji. TÜBİTAK SAGE’de gerçekleştirmekte olduğumuz laboratuvar ölçekli testler ile teknolojiyi geliştirmeye devam ediyoruz.
Halihazırda kurulu test altyapılarımızı kullanarak sıvı yakıtlı ramjet motor geliştirilmesi konusunda birçok çalışma TÜBİTAK-SAGE bünyesinde gerçekleştirilmiştir. Yürütmekte olduğumuz SYRJ projesi kapsamında kısa zaman içinde geldiğimiz nokta bizi sıvı yakıtlı motor ve ileri safhada da scramjet motor teknolojilerinde dünyada sayılı ülkeler arasına girme noktasında cesaretlendirmiştir.
Bir taraftan mevcut altyapılarda geliştirme çalışmalarına devam ederken diğer taraftan ramjet motor testlerini ve aerodinamik ısınma testlerini gerçekleştirebileceğimiz altyapıyı kurma çalışmalarımız devam ediyor. Bu bağlamda, TAYFUN Aeroitki Test Altyapısı kurulmakta, Trisonik Rüzgâr Tüneli altyapısı geliştirilmesi çalışmaları devam etmektedir. TAYFUN Aeroitki Test Altyapısı süpersonik ve gelecekte hipersonik çalışmalara katkı sağlayacaktır.
Bütün bu bahsetmiş olduğumuz bilgi birikimi ışığında, Milli Ramjet Motorlu Hava-Hava Füzesi (GÖKHAN) Geliştirilmesi Projesi kapsamında gerçekleştirilen ramjet motorlu hava-hava füze sisteminin geliştirilmesi çalışmaları devam etmektedir. Projenin Kavramsal Tasarım Aşaması tamamlanmış olup günümüzde Ön Tasarım Aşama faaliyetleri devam etmektedir. Önümüzdeki dönemde Yer Testleri ve Uçuş Testleri ile yerden ve uçaktan atışlı testler gerçekleştirilecektir.
Ayrıca RAMJET’ler kadar önemli başka bir teknoloji olan Devamlı Döngülü Detonasyon Motoru (DDDM) Teknolojileri Geliştirme Projesi de SAGE bünyesinde yürütülmektedir. Bu da “game changer” bir motor teknolojisi ve sadece uzay sistemleri değil, füze sistemlerinde de kullanılabilme alternatifleri çalışılmaktadır.
5.Soru | SOM seyir füze ailesi Türk Hava Kuvvetlerinin en stratejik mühimmatlarından. Aileden J ve C1/C2 versiyonları hareketli su üstü hedefleri vurabilme kabiliyetine sahip.
SOM J, C1/C2 projelerinin son durumu nedir?
SOM-J füzesinin kara hedeflerine karşı doğrulama atış testleri, harici yük sertifikasyonu kapsamında gerekli veri toplama ve test uçuşları ile güvenli ayrılma testlerini takiben geçen sene tamamlanmıştır. Test kampanyası süresince SOM-J füzesi oldukça zorlayıcı koşullara maruz bırakıldı ve bu testlerde tanımlanan görevi başarıyla yerine getirerek bizleri gururlandırdı. Bildiğiniz gibi bu füzeler kara hedeflerine ek olarak hareketli su üstü hedeflerine karşı da kullanılabilecek şekilde geliştirilmiştir. Bu yıl içerisinde SOM-J’ye veri bağı ile su üstü angajman yetenekleri kazandırılması için gerekli yazılım ve donanımın geliştirilmesi ve füzeye entegrasyonu çalışmaları hız kazanmıştır. Yer testleri sonrasında gerçekleştirilecek uçuş testlerinden elde edilen veriler neticesinde bu yeteneklerin doğrulanacağı atış testlerini de yıl sonuna kadar icra etmeyi planlıyoruz. Atış testlerimizi gerçekçi su üstü hedeflere karşı yapmayı planlanmaktayız. SOM-J’nin envantere girmesiyle hem kara hem de su üstü hedeflerin etki altına alınmasına yönelik harekât kabiliyetlerimize önemli bir katkı sağlanmış olacağına inanıyoruz.
SOM-C1/C2 projeleri kapsamında 2023 senesi bitmeden ilk atış testinin gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Bu atış testi ile Türkiye’nin ilk seyir füzesi SOM’a kazandırılan hareketli su üstü hedeflere saldırı yeteneği ve veri bağı yeteneği gösterilmiş olacaktır. SOM-C1/C2 füzeleri veri bağı sayesinde uçuş boyunca kullanıcı ile iki yönlü haberleşme ve kendisine iletilen yeniden hedefleme (Retarget), hedef konum güncelleme (In Flight Target Update), görev iptal (Abort) gibi kullanıcı komutlarını yerine getirme özelliklerine sahip olacaktır. Bu yeni özellikler ile SOM, kullanıcıya muharebe sahasında esneklik ve manevra üstünlüğü kazandıracaktır.
SOM-J füzesinin TİHA ve insansız savaş uçaklarına entegre edileceği açıklanmıştı. Entegrasyon ne durumda?
Bildiğiniz gibi SOM-J füzesi F-35 uçaklarının dâhili silah yuvalarında taşınabilecek şekilde tasarlandı. Bu füzelerin harici olarak taşınmasına engel bir durum teşkil etmemekte. Aksine, füzenin halihazırda iç istasyonlarda taşınacak şekilde geliştirilmiş olması büyük bir avantaj sağlamaktadır. Bu sayede, füzenin boyutları ve ağırlığıyla birlikte ele alındığında SOM-J, insanlı/insansız birçok yeni nesil düşük görünürlüğe sahip platformun yanında diğer platformların da silah tercihi olma potansiyeline sahip olmuştur. SOM-J’nin insanlı/insansız platformlara entegrasyonuna yönelik olarak ilgili platform sahipleriyle çalışmalar yürütülmekte olup ihtiyaçların belirlenmesi sonrasında entegrasyon için gerekli olası tasarım güncellemeleri sistemlere yansıtılacaktır.
Türk Deniz Kuvvetleri envanterindeki deniz karakol uçaklarına SOM füze entegrasyonu yapılacak mı? Yapılacaksa hangi versiyon entegre edilecektir?
SOM-C1/2 ile SOM-J su üstü harbini destekleyecek varyant olarak tasarlandı. Dolayısıyla bu göreve destek veren platformlar için de SOM füzelerinin uygun yeteneklere haiz bir füze olduğu söylenebilir. Geçmiş dönemde Türk Deniz Kuvvetleri ile görüşmeler gerçekleştirildi ve yapılabilirlik çalışmaları yürütüldü. Mevcut durumda projelendirilmiş bir talep bulunmamaktadır.
Denizaltılarda SOM seyir füzeleri kullanılacağı açıklanmıştı. SOM füzelerinin torpido kapsüllerine yerleştirilmesi için ne tür uyarlamalar yapılacak?
SOM füze ailesi için mevcut durumda böyle bir çalışma öngörülmemektedir. Denizaltılarda kullanılabilecek farklı füze seçenekleri halihazırda çalışılmaktadır.
6.Soru | KUZGUN mühimmat ailesi oldukça yenilikçi ve maliyet etkin bir çözüm. Serbest süzülen, katı yakıtlı ve turbojet motorlu versiyonlar farklı platformlardan kullanılabilecek. 3 üyenin de ortak parçalarının olması maliyet düşüşü ve üretim kolaylığı sağlayacaktır.
KUZGUN mühimmat ailesinde gelinen son durum nedir? Menzil ve diğer özelliklerde değişiklik var mı?
KUZGUN Mühimmat Ailesinde, Serbest Süzülen (SS) versiyonun lazer arayıcı başlıklı versiyonu için AKSUNGUR Platformundan yer ve uçuş testleri başarıyla tamamlanmış atış testlerine geçilmiştir. KUZGUN-SS’in TÜBİTAK SAGE tarafından geliştirilen kızılötesi arayıcı başlık taşıyan versiyonunun uçuş testleri devam etmektedir, bu versiyon için de önümüzdeki dönemde atışlı testlere geçilecektir. AKINCI Platformu, ANKA ve ANKA-3 için de entegrasyon çalışmaları planlanmaktadır. Katı Yakıtlı Roket Motoru bulunan KUZGUN-KY için karadan ve SİDA’dan gerçekleştirilen atışlar ile SİDA entegrasyonunda bir aşama kapatılmış, devam eden süreçte SİDA entegrasyonun tamamlanması, bir kara aracından da atış yapılması ve AKSUNGUR platformu ile uçuşlu testlerin devam etmesi planlanmaktadır. Turbojet Motoru kullanan versiyon olan KUZGUN-TJ için motor entegrasyon çalışmaları devam etmektedir, motor dışındaki alt sistemlerin KUZGUN-SS doğrulamaları kapsamında doğrulanması planlandığından motor entegrasyonu sonrasında sistem seviyesi yer ve uçuş testleri gerçekleştirilecektir. Sistemlerin menzil değerleri, atıcı platform, atış irtifası ve atış koşullarında bir güncelleme bulunmamaktadır.
KUZGUN-SS için platform entegrasyon çalışmaları tamamlanmıştır, atış testleri aşamasına geçilmiştir, önümüzdeki dönemde platform ve test alanı uygunluğuna göre atış planlamaları yapılmaktadır. KUZGUN-KY için platform entegrasyon çalışmaları devam etmektedir.
KUZGUN mühimmat ailesi hangi platformlara entegre edilecek? SİHA-SİDA dışında helikopterler ve kara araçları gibi farklı platformlara entegrasyon yapılacak mı? Türk ve yabancı ülke savaş uçaklarına entegrasyon yapılacak mı, bu yönde talep var mı? Özel olarak sorarsak DzKK Seahawk ve Super Cobraları’na entegrasyon planlanıyor mu?
AKSUNGUR ve AKINCI SİHA’lar ile SİDA platformları dışında FNSS-KMC aracı için entegrasyon çalışmaları devam etmektedir. Bu entegrasyonlar sonrasında yerli ve ağırlık kapasitesi uygun tüm SİHA sistemleri, su üstü ve kara sistemleri ile jetler üzerinde entegrasyon çalışmalarının yapılması planlanmaktadır. Yurt dışı birtakım platformlar için de entegrasyon çalışmaları yapılabilecektir.
Havadan atılan KUZGUN mühimmatları için çoklu lançer geliştirilecek mi?
Çoklu salan için farklı varyantlarda birtakım çalışmalar başlatılmıştır. KUZGUN-SS ve KUZGUN-TJ için yerli bir firma ile ön çalışmalar yapılmıştır, ihtiyaç olması durumda bu tasarım hayata geçirilebilir. KUZGUN-KY için TÜBİTAK SAGE tarafından geliştirilen lançerin çoklu versiyonu geliştirilebilir.
TSK’nın KUZGUN mühimmat siparişi bulunuyor mu? İhracat için görüşme var mı?
Yerli kullanıcı talebi vardır ve üretimler devam etmektedir. İhracat için çeşitli potansiyel kullanıcılar ile görüşmeler devam etmektedir.
Marlin SİDA’dan KUZGUN-KY atışında farklı bir lançer kullanıldı. Nihai konfigürasyonda KUZGUN KY için sabit lançer mi, hareketli-optik sistemli bir kule mi kullanılacak? Marlin dışında diğer SİDA’lara entegrasyon yapılacak mı?
Kule platform tasarımcıları tarafından geliştirilmektedir, farklı kullanıcılar için ihtiyaca yönelik farklı özelliklerde fırlatma sistemleri olacaktır. Yerli tüm İDA ve SİDA üreticileri ile görüşmeler vardır. Mevcut atış yapılan SİDA için geliştirilecek taktik fırlatma sistemi yükseliş ve yancada hareket kabiliyeti olan bir lançer olacak.
*Türkiye’de mühimmat denilince hep menzil merak edilir. Ancak mühimmatlarda en önemli elemanların başında arayıcı başlık ve harp başlığı gelmekte.
KUZGUN ailesinin arayıcı başlık ve harp başlığı konularında son durum nedir?
TÜBİTAK SAGE tarafından geliştirilmiş ve operasyonel olarak doğrulanmış bir lazer arayıcı başlığımız bulunmaktadır. KUZGUN için geliştirilmiş olan Kızılötesi Arayıcı Başlık SİHA ile uçuşlarına devam etmektedir.
KUZGUN ailesi hazır olduğunda seri üretim SAGE tarafından mı yapılacak?
KUZGUN üretimleri için gerekli altyapı ve yetenek TÜBİTAK-SAGE’de mevcuttur, sayıların çok yükselmesi durumunda gerekli birtakım altyapıların çoklanması ve altyüklenici yedekleme ve kalifikasyon yapılabilecektir.
7.Soru | TÜBİTAK SAGE’nin en stratejik ürünlerinden biri bizce Denizaltı Test Altyapısı. Bu sistemin özelliklerini, nasıl çalıştığını, avantajlarını açıklar mısınız?
SAGE oldukça hızlı şekilde bu tip ürünler geliştirip, kullanıma sunabiliyor. Bu tip başka ürünler var mı? Bilgi verir misiniz?
Denizaltı Test Altyapısı (DATA), gerçek bir denizaltı füze fırlatma sisteminin, kontrollü bir test altyapısına dönüştürülmüş halidir. Bu özelliği sayesinde denizaltından atılacak mühimmatların entegrasyon ve doğrulama sürecinde, sualtı atış testlerinin büyük bir güvenlik, hız ve düşük maliyetle yapılmasını sağlar. DATA ile gerçek bir denizaltı ile yapılamayacak hatalı çalışma durumları da test edilebilir. Bu sayede hem platform hem de personel için büyük bir güvenlik ve güvenilirlik meydana getirir.
DATA aynı zamanda MİLDEN için potansiyel yerli füze fırlatma sistemidir, yeni yerli sualtı füzeleri için revize edilebilir. DATA, sualtına müstakil olarak konuşlandırılabilir ve bu özelliği sayesinde sualtı savunma görevini gerçek bir denizaltı gibi yerine getirebilir.
8.Soru | SAGE bazı yurt dışı kurumlar-müşteriler ile harp başlığı-enerjik malzemeler geliştirme konusunda anlaşmalar imzalamıştı. Bu tip çalışmalar hakkında bilgi verir misiniz?
TÜBİTAK SAGE enerjik malzeme ve üretim teknolojileri konusunda milli savunma sanayiimizin lider kuruluşu niteliğindedir. 1996 yılından bu yana kompozit katı yakıt geliştirme ile başlayan enerjik malzemeler yolculuğunda duyarsız patlayıcılar, termobarik patlayıcılar konusunda da ciddi kazanımlara ve ilklere imza atmıştır. Enerjik malzeme üretim tesisi tasarımından kurulumuna edindiği teknolojik bilgi birikimini, seri üretimci kurumlara aktararak TSK envanterine duyarsızlık ve performans özelliği yüksek harp başlıkları kazandırmıştır. Benzer şekilde mühimmat sistemlerinin önemli bir alt bileşeni olan roket motorları için ciddi bir katı yakıt veri tabanına da sahiptir. TÜBİTAK SAGE bahse konu bilgi birikimini yurt dışı kurumlarla stratejik iş birliği niteliğindeki projelerde eğitim ve teknolojik danışmanlık olarak değerlendirmekte olup son dönemde BAE ile imzalanan bir stratejik iş birliği projesi kapsamında enerjik malzemeler konusunda eğitim veren kurum pozisyonuna gelmiştir.
9.Soru | SAGE’nin akıllı dip mayını ve su altı bombaları geliştirdiği bilgileri paylaşılmıştı. Bu projeler ne aşamadadır? Klasik deniz mayını çalışması var mı?
TÜBİTAK-SAGE, KoçSavunma ve MKE ortaklığı ile TÜBİTAK SAVTAG destekli MALAMAN Projesi kapsamında bir Akıllı Dip Mayını geliştirilmektedir. Manyetik, akustik ve basınç olmak üzere üç farklı sensör yardımıyla üzerinden geçen gemi ve denizaltıları sınıflandırabilen akıllı dip mayını için plastik bağlı duyarsız sualtı patlayıcısı geliştirilmiştir. Ayrıca mayına hızlı ısınma ve mermi çarpması tehditlerine karşı duyarsızlık özelliği kazandırılmıştır. Mayın döküş gemileri, Reis sınıfı denizaltılar ve nakliye uçaklarından döküşü yapılabilecek olan mayının, tasarımı ve alt bütün seviyesinde doğrulamaları tamamlanmıştır. 2023 yılı içerisinde sistem seviyesi doğrulamalar da tamamlanarak belli sayıda prototipin DzKK’ye teslimatı yapılacaktır. TÜBİTAK SAGE bünyesinde sualtı bombası veya klasik deniz mayını geliştirme çalışması bulunmamaktadır. Mayın üzerine yapılan tüm geliştirme çalışmaları dünyada var olan en son teknolojiler kullanılarak yapılmaktadır.
Dip mayını için yerli hafif torpido mu bekleniyor, yabancı ürünle mi çalışılıyor?
MALAMAN Projesi halihazırda bir dip mayını geliştirme projesidir. Dipte bekleyip torpido gibi hareket eden MAY-TOR (Mayın Torpido) geliştirme çalışması da yakın gelecekte çalışılması muhtemel projelerdendir. TÜBİTAK SAGE sahip olduğu misyon ve vizyonuna uygun olarak projelerinde %100 yerlilik hedefleyen bir kurumdur. MAY-TOR projesi gündeme geldiğinde de yabancı bir torpido ile çalışılması düşünülemez.
Sualtı bombaları gelişen güdümlü mühimmatlar ile demode kalmış gibi duruyor. Kullanım alanları ve entegre edildikleri platform sayıları azalmakta. Bu silahlar nasıl modernleşmiş olarak kullanılabilir? SİHA’larda, deniz karakol ve kargo uçaklarında kullanım olabilir mi?
Akıllı MALAMAN Mayını vb. ürünlerin envantere girmesi ile sualtı bombalarına ihtiyaç kalmayacaktır. MALAMAN Dip Mayını denizaltılara karşı da oldukça etkin bir şekilde kullanılabilmektedir. Mayınların SİHA’lardan, kargo uçaklarından ve hatta savaş uçaklarından güdüm kitleri vasıtasıyla hassas olarak dökülebildiği bilinmektedir. MALAMAN mayını halihazırda askeri kargo uçaklarından paraşüt yardımıyla dökülebilmektedir.
10.Soru | Türk Savunma Sanayii şirketleri çok çeşitli mühimmat ve füze programları yürütüyor. Neredeyse dünyada başka ülkelerde rastlanmayan şekilde çok fazla mühimmat ve füzeye sahibiz. Bazı ürünler aynı amaca hizmet edip benzer özelliklere sahipler.
Bu konuda düşünceleriniz nelerdir?
Bu hususta ortak çalışabilirlik sağlanmasının ve ihtiyaçların koordine edilmesinin önemli fayda sağlayacağı değerlendirilmektedir. Böylelikle kıymetli insan kaynağının ve bütçenin en faydalı şekilde kullanımı mümkün olabilecektir.
11.Soru | TÜBİTAK-SAGE bir süre önceye kadar daha çok AR-GE, ürün geliştirme şirketi olarak çalışıyordu. Şu an SAGE güdüm kitleri, çeşitli mühimmatlar üretiyor. Bu değişimin sebebi nelerdir?
SAGE altyapıları ve insan kaynağı ile büyüdükçe üretim kabiliyeti de gelişti. Geliştirilen mühimmatlar devamlı olarak, yetenek kazanımı, millileştirme ve ucuzlatma döngüsü içinde olduğu için biz üretim tarafının da bir parçası olmamız gerektiğini gördük. Üretiminden koptuğumuz sistemlerde yaşanan sıkıntılar ve tecrübeler de bizi bu yola sevk ediyor. Dünyadaki örneklerine de baktığımızda esasında en iyi işleyen modelin bu olduğunu görüyoruz. Mühimmat sistemlerindeki üretimi otomotivdeki gibi “mass production” ile karıştırmamak lazım. Mühimmat sistemlerinde bizim yaptığımız temel olarak alt yüklenicilerde yaptırılan üretimlerin entegrasyonun yapılması şeklindedir. SAGE sahip olduğu konfigürasyon ve ürün yönetim sistemi süreçleri, lojistik destek gücü ile geliştirdiği ürünlerin üretiminin de bir parçası olmaya devam edecektir.
12.Soru | Türk savunma şirketleri üretimi SİHA’lar dünyada savaş tarihine damga vurdu. Çok ciddi ihracat başarılarına imza attı. SİHA’ları alan ülkelerin çok ciddi mühimmat ihtiyacı da bulunuyor.
SAGE’nin oldukça yenilikçi, ihtiyaç boşluklarını dolduracak SİHA mühimmat ailesi BOZOK ve KAYI projelerinin son durumları hakkında bilgi verebilir misiniz?
BOZOK mühimmatının seri üretim çalışmaları devam etmektedir. Ekim ayında ilk teslimatlar gerçekleştirilecektir. Mühimmatın seri üretimi devam ederken bir yandan da yeni harp başlığı tiplerinin geliştirilmesi, alt bileşen millileştirilmesi, kabiliyet artırımı gibi çeşitli iyileştirmeler ve geliştirmeler üzerine çalışılmaktadır.
KAYI ailesinin SİHA’larda kullanılan mevcut mühimmatlardan farkları nelerdir? Yurt içi ve ihracat kullanıcıları ile imzalanan sözleşme-görüşme var mı?
KAYI projesi bir mühimmat ailesi olup KAYI30 ve KAYI50 olmak üzere 2 farklı mühimmatı kapsamında barındırmaktadır. Proje kapsamında geliştirilen mühimmatların Kızılötesi Görüntüleyici Başlık(IIR) teknolojisine ve veribağına sahip olması temel farklılıkları oluşturmaktadır. Özellikle KAYI50 mühimmatı çoklu taşımaya uygun olarak tasarlanmış olup TB2, TB3 ve AKINCI ile kullanımlarında maliyet etkin bir şekilde uzun menzillere taarruz gerçekleştirebilecektir. KAYI mühimmatlarının aynı zamanda lazer arayıcı başlık güdümüne sahip versiyonları da çalışmıştır. KAYI30’un lazer arayıcı başlıklı versiyonunun atış testleri gerçekleştirilmiş olup kısa zamanda IIR başlıklı versiyonunun testlerine geçilecektir. KAYI50’nin ise 2024 yılı ilk çeyreğinde ilk atış testinin gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.
13.Soru | TÜBİTAK SAGE sadece bir mühimmat değil çok önemli bir bileşen-alt ürün geliştiricisi. Bu ürünler hakkında bilgi verir misiniz?
TÜBİTAK SAGE yerli ve milli alt sistemlerin geliştirilmesi ve sistemlere entegrasyonu için çok önemli projeleri hayata geçirmiş, bu projelerin de birçoğunu başarı ile tamamlamıştır. Bu alt sistemlere örnek olarak geliştirmiş olduğumuz ısıl pilleri, tapaları, konnektörleri, GNSS alıcılarını, ataletsel ölçer birimlerini, antenleri, harp başlıklarını, lazer arayıcı başlıkları, IIR arayıcı başlıkları, roket motorlarını, piroteknikleri sayabiliriz.
14.Soru | Anadolu Kartalı-2023 Tatbikatı sırasında Azerbaycan Hava Kuvvetlerine ait Su-25 savaş uçağından TÜBİTAK SAGE üretimi KGK-83 güdüm kitli mühimmat atışı yapıldı.
Medyada Azerbaycan Su-25 savaş uçaklarının Türk savunma şirketleri tarafından modernize edildiği, uçaklara mühimmat entegrasyon sorumluluğunun TÜBİTAK-SAGE’de olduğu belirtiliyor. Bu proje hakkında bilgi verebilir misiniz? Azerbaycan uçaklarına başka hangi mühimmatlar entegre edilecek?
Yukarıda da belirtildiği üzere hem seyir füzelerinde hem de güdüm kitlerinde farklı platformlara entegrasyon konusunda çalışmalar yürütülmektedir. SU-25 de bu platformlardan biridir. SU-25’lere öncelikli olarak KGK entegrasyonu konusunda çalışmalar TUSAŞ ile ortak olarak yürütülmektedir. TÜBİTAK SAGE olarak mühimmat entegrasyonuna yönelik atış kontrol çözümleri de geliştirilmekte ve kullanıma sunulmaktadır.
SU-25 çalışması kapsamında başka mühimmatların entegrasyon çalışmaları da planlanmış durumdadır.
Bu tip bir çalışma başka ülkeler ile yapılıyor mu, yapılacak mı? Dünyada Su-25 ve farklı tip Rus üretimi uçaklara sahip birçok ülke var. NATO üretimi savaş uçaklarına sahip, güdümlü mühimmat tedarikinde zorlanan birçok ülke bulunuyor. Bu müşteriler için de çalışma var mı?
Bu yönde de girişimlerimiz devam etmektedir.
Bir söyleşide görev bilgisayarı bağımsız silah entegrasyonu hakkında açıklama yapmıştınız. Bu konuda bilgi verir misiniz?
TUSAŞ ana yükleniciliğinde yapılan SU-25 modernizasyonu çalışmaları kapsamında yerli mühimmatların entegrasyon işi TÜBİTAK SAGE tarafından yapılmaktadır. Bu sistem ile uçağa yarı bağımlı veya tam bağımsız şekilde akıllı mühimmatların herhangi bir platformdan atışı mümkün olmaktadır.
15.Soru: Atladığımız sizin değinmek istediğiniz konu var mıdır?
TÜBİTAK SAGE genç ve dinamik ekibi, son teknoloji altyapıları, yerli ve milli alt sistemleri ile en zorlu yurt içi ve yurt dışı projeleri hayata geçirmeye devam edecektir.
