1968’de tekrar faaliyete başlayan Deniz Hava Komutanlığı, öncelikli olarak deniz karakol uçakları için personel yetiştirmeye başladı. 18 Ekim 1971 tarihinde Etimesgut’ta Deniz Hava Komutanlığı 301’nci Deniz Karakol Uçağı Filosu tertip edildi. 301’nci Filo Ağustos 1972’de Bandırma 6’ncı Ana Jet Üssü’ne intikal etti. Temmuz 1976’da 351’nci Filo ile birlikte Cengiz Topel Meydanı’na intikal gerçekleştirdi. 301’nci Filo halen Cengiz Topel Havalimanı’nda konuşludur. Uçak sayısının artmasıyla 302’nci Filo da kurulmuştur.
301’nci Filo’nun kuruluşunda 1971 yılında ABD Donanmasından alınan bir adet Grumman S-2A Tracker ile Hollanda Deniz Hava Servisinden alınan 8 adet S-2A Tracker yer almıştır. S-2A’lar aktif görevlerden ziyade eğitimlerde kullanılmıştır ve personele derin kazanımlar sağlamıştır.
1972 yılında ikinci el olarak ABD Donanmasından 12 adet Grumman S-2E Tracker alınmıştır. 1978 ile 1987 yılları arasında ikinci el olarak ABD Donanmasından 18 adet S-2E Tracker tedarik edilmiştir. Toplam 39 adet Grumman S-2A/E Tracker deniz karakol uçağı, Deniz Hava Komutanlığında hizmet vermiştir.
Uzun yıllar aktif görevlerde kullanılan S-2’ler Kıbrıs Barış Harekatı’na da katılmıştır.
1992 ve 1993 yıllarında yaşanan piston motor kaynaklı iki ölümlü kazadan sonra 15 Temmuz 1993 tarihinde S-2’lerin uçuşu durdurulmuştur. 1994 yılında 15 adet olarak envanter dışına çıkartılmıştır. DzKK bir süre uçakları depolarında muhafaza etmiştir. Bugün 15 uçaktan 7’si yurt genelindeki farklı müze ve tesislerde sergilenmektedir. Biri ise TUSAŞ bünyesinde test-bed uçağı olarak kullanılmaktadır.
DzKK yeni deniz karakol uçağı temin edinceye kadarki süreçte pilotları kalifiye tutmak için 1994 yılında Fransa’dan SOCATA üretimi 7 adet TB-20 Trinidad eğitim uçağı satın almıştır. Uçaklar TCB-601 ile TCB-607 arasında kodlanmıştır. 20 Şubat 1995 günü gerçekleştirilen ilk teslimat sırasında TCB-602, Yalova yakınlarında düşmüştür. Düşen uçağın yerine yenisi temin edilmiştir.
TB-20’ler eğitimin yanı sıra irtibat ve keşif görevlerinde de kullanılmaktadır. Geçen zaman içerisinde 7 uçaktan 3’ü envanter dışına çıkmıştır.
1998 yılında Deniz Hava Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Hava Komutanlığının deniz karakol uçağı ihtiyacının karşılanması maksadıyla Meltem-I Projesi başlatıldı. Proje kapsamında TAI bünyesinde Deniz Kuvvetleri için 6 adet, Sahil Güvenlik için 3 adet CASA CN-235 nakliye uçağı üretildi. 147 milyon ABD $’na maal olan uçaklar 2002 yılına kadar teslim edildi.
Uçakların teslim alınmasıyla birlikte mevcut uçaklara deniz karakol yeteneği kazandırmak maksadıyla Eylül 2002’de Meltem-II Projesi başlatılmıştır. Projenin ana yüklenicisi Fransız THALES Airborne Systems iken TAI, önemli sistemlerin montajından sorumlu alt yükleniciydi.
Meltem-II’nin yerli katkı payı %34,8 iken projenin off-set taahhüdü %50’dir. Meltem-II’de TUSAŞ haricinde birçok yerli şirket de görev almıştır. HAVELSAN, ASELSAN, MILFSOFT şirketleri projenin yerli katılımcılarındandır.
Uzun yıllar geciken Meltem-II Projesi’nin ilk üç adet CASA P/CN-235 deniz karakol uçağı 2013 yılında Deniz Hava Komutanlığı envanterine girdi. Ertesi yıl kalan üç uçak da teslim edilerek proje tamamlanmıştır.
Ocak ve Şubat 2013’te Sahil Güvenlik Hava Komutanlığı için üretilen üç adet (TCSG-551/552/553) CN-235 Deniz Gözetleme Uçağı teslim edilmiştir.
Türkiye bir yandan Meltem-II Projesi’ni yürütürken 2001 yılında Meltem-III Projesi’ni başlatmıştır. Temmuz 2005’te İtalyan Alenia Aermacchi S.p.A ile 10 adet ATR-72-600’ün deniz karakol uçağına dönüştürülmesi için 219$ milyon ABD Doları tutarında sözleşme imzalanmıştır.
Ekim 2009’da 10 adet deniz karakol uçağı 6’ya düşürülmüş ve 2 adet genel maksat uçağı temin edilmesi kararlaştırılmıştır.
Deniz genel maksat uçakları C-72 (TCB-701/702) olarak adlandırılmış ve Mayıs/Ekim 2013’te teslim edilmiştir. Deniz karakol uçağı konfigürasyonundaki uçaklar da P-72 olarak adlandırılmıştır. Mayıs 2021’de üçüncü C-72 (TCB-703) deniz genel maksat uçağı teslim edilmiştir. Uçağın projenin gecikmesinden kaynaklı olarak ceza olarak ücretsiz temin edilip, edilmediği yönünde bilgi yoktur. C-72’ler Deniz Kuvvetlerinin personel ve ekipman intikalinde görev almaktadır.
2017’de teslim edilmesi planlanan P-72 deniz karakol uçakları yaşanan teknik aksaklıklar ve gecikmelerden ötürü teslimat takviminden uzaklaşmıştır. İlk P-72 TCB-751 deniz karakol uçağı 15 Aralık 2020 tarihinde Deniz Hava Komutanlığına teslim edilmiştir. İkinci uçak (TCB-752), 27 Şubat 2021 tarihinde; üçüncü (TCB-753) ve dördüncü uçak (TCB-754), 15 Aralık 2021 tarihinde; beşinci uçak TCB-855, 21 Ekim 2022 tarihinde teslim edilmiştir. Kalan son uçak da Mart 2023’te Deniz Hava Komutanlığına teslim edilmiştir.
Deniz Havacılığın gelecek planında yeni nesil jet motorlu deniz karakol uçağı temin edilmesi vardır. Kasım 2021’de Ankara’da düzenlenen 10.Deniz Sistemleri Semineri’nde Deniz Hava Projeleri konusunda sunum yapan Deniz Hava Komutanı Tuğamiral Alper YENİEL, Yeni Nesil Deniz Karakol (D/K) Uçağı Projesi başlatıldığını açıklamıştır. Jet motorlu deniz karakol uçakları, mevcut turboprop motorlu uçaklara kıyasla daha uzun süre havada kalabilir, daha fazla menzile ulaşabilir, daha yüksek süratlere çıkabilir.
Henüz hangi uçağın tercih edileceğine dair bir açıklama yoktur. Dünya’daki jet motorlu deniz karakol uçağı örneklerinde ABD üretimi P-8 Poseidon, Japonya üretimi Kawasaki P-1 vardır. Pakistan da Embraer Lineage 1000 jet motorlu bölgesel yolcu uçağı üzerinden deniz karakol uçağı geliştirmek üzere ‘Sea Sultan’ projesini başlatmıştır.
Eylül 2022 İtibariyle Türk Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Resmi İnternet Sitesinde Kayıtlı Sabit Kanatlı Hava Platformları:
TB-20: TCB-601/605/606/607
P/CN-235: TCB-651/652/653/654/655/656
(Henüz Siteye Eklenmemiştir!) P/ATR-72: TCB-751/752/753/754/755/756
(Henüz Siteye Eklenmemiştir!) C/ATR-72: TCB-701/702/703
Toplam: 19
Kazalar ve Kırımlar:
- 6 Ekim 1977 günü TCB-879 kuyruk numaralı S-2E Tracker deniz karakol uçağı, Balıkesir’in Bandırma ilçesinde düştü. Kazada iki mürettebat şehit oldu.
- 17 Eylül 1986 günü TCB-146 kuyruk numaralı S-2A Tracker eğitim uçuşu sırasında İzmir’in Foça ilçesinde düştü. Kazada uçaktaki 4 mürettebat şehit oldu.
- 2 Temmuz 1992 günü bir S-2E Tracker deniz karakol uçağı, Sakarya’nın Sapanca ilçesinde motor arızası kaynaklı düştü. Kazada bir mürettebat şehit oldu.
- 15 Temmuz 1993 günü Cengiz Topel Meydanı’ndan kalkan TCB-885 kuyruk numaralı S-2E Tracker deniz karakol uçağı, kalkışı sırasında meydana gelen motor arızasından ötürü düştü. Kazada uçaktaki 4 mürettebat şehit olurken yerde de bir kişi hayatını kaybetti.
- 6 Haziran 2022 tarihinde P-72 TCB-751 deniz karakol uçağının Dalaman Meydanı’na inişi sırasında lastiği patladı ve uçak pistten çıktı. Kazada herhangi bir ölüm ya da yaralanma yaşanmazken uçakta hasar meydana gelmedi.
