1. Soru: Dünyada mayın avlama sistemlerinde insansız teknolojilerin kullanılması konusunda bir eğilim var. Hollanda ve Belçika Donanmaları için insansız sistemlere sahip olacak yeni sınıf mayın avlama gemilerinin inşasına başlandı. Bu konudaki yorumlarınız nelerdir?
Bu teknolojinin gelişmesinden maliyetlerin artmasından kaynaklı. Artık tek başına bir görevi üstlenecek gemi inşa etmek özellikle destek sınıflarında zorlaşmaya başladı. Maliyetler çok fazla artmaya başladı.
Mayın avlama gemileri çok özel gemilerdir. Manyetik olmayan çelik ya da kompozit malzemeden inşa edilirler. Bu gemilerin işçilik maliyetleri çok yüksek. Mayın avlama gemilerinin adet maliyetleri neredeyse savaş gemilerinin adet maliyetinin üzerine çıkmaya başladı.
Mayın avlama gemileri gerekli. Gemilerin görevlerini çoğaltabildiğiniz zaman oldukça karlı olmaya başlıyor. İnşa edilecek gemi ile mayın avlanabilir, belirli seviyeye kadar su altı sismik araştırmalar yapılabilir.
Bahsi geçen gemilerde gemiden salınıp su altında ve yüzeyde görev yapabilecek insansız araçlar konuşlu olacak. Bu araçların gemiden suya indirilip, sudan gemiye alınması için bir mekanizma olacak. Gemilerde insansız arama araçları olacak. İnsansız deniz aracı çekili sonarı istenilen bölgeye konuşlandırıyor ve sonar su altı taraması yapıyor. İnsansız tekne gelen verileri kendi ya da gemiye aktararak analiz edilmesini sağlıyor. Su altında bir mayın tespit edildiğinde insansız sistemler müdahele edecek. İnsan hayatı riske edilmiyor. Hollanda ve Belçika insan kaynağı oldukça kısıtlı ülkeler.
Hollanda ve Belçika inşa edilecek gemilere deniz karakol-devriye görevi de yüklemek için insansız başka araçlarda konuşlandırmaya karar verdiler. Hollanda ve Belçika kıyıları çoğu ülkeye göre daha sakin kıyılar. Rus denizaltılarının ve kaçak balıkçılık faaliyetlerinin izlenmesi yeterli. Bunu da inşa edilecek gemilere fazladan insansız araçlar ekleyerek halledebilirler.
Gemilerde konuşlandırılacak insansız deniz araçlarının inşası başladı. Bu araçları tamamlayıp testlerini yapacaklar. Gemilerin de inşası başlayacak.
Fransız Donanması insansız deniz araçları ile mayın tarama faliyetlerine başladılar. İnsansız deniz araçlarının çok hızlı geliştiğini ve çok bir pazarı olacağını söyleyebiliriz.
2. Soru: Gelinen teknolojide deniz mayınlarının nedir? Hala etkili silahlar mı? Yoksa sadece günümüz gemilerine sorun çıkaran baş belaları mı?
Su altında arama teknikleri gelişiyor ancak torpidolar da gelişiyor. Torpidolara eskiden olmayan gizlenme ve uyuma özellikleri kazandırıldı. Torpidolar yapay zeka ile verileri incelemeye başladılar. Daha tehditkar özelliklere sahipler. Eskiden uyuyan torpidolar konuşlandırıldıkları zaman 1 ay içinde bataryaları tükenmeye başlıyordu.
Şimdi ise su altına yerleştirildiğinde aylarca uykuda bekleyebilen, gerektiği zaman aktif hale geçen torpidolar var.
Eski Doğu Bloku deniz mayınlarının kimin, kimlerin elinde olduğu ciddi bir sorun. Bazı düzenli devletler Libya, Suriye gibi karışabiliyor. Gücü ele geçiren gruplarda mayınları kullanıp sorun yaratabilir.
Mayın avlama gemileri önemini yitiren bir sistem değil. Bu gemilere ek görevler kazandıralabilirse daha da vazgeçilmez olacaktır.
3. Soru: Dünyada bazı akıllı dip mayın projeleri, düşman unsur yaklaşınca torpido atışı yapan sistemler mevcut. Bu sistemler hakkında bilgi verebilir misiniz?
1980’lerden beri bu sistemlerin üzerinde hem Doğu hem de Batı Blokları çalışıyordu. Batı Bloku bunu Captor diye bir mayın sınıfına bile dökmüştü. Kriz zamanında yayarak hatta füze ile atarak mayını dibe yerleştiren bir mayın sistemi vardı. Mayına kodlanmış Rus Donanmasına ait akustik izler vardı. Bu akustik izler yakınında geçtiği an da kendini ateşliyordu. Ancak bu sistemlerin batarya ömrü çok kısaydı ve sadece kodlanan, tanıdığı akustik izlere karşı kullanılabiliyordu. Ama sistemleri aldatmak kolaydı. Düşman unsur akustik izini kolayca değiştirebiliyordu.
Artık bu sistemler aylarca hatta daha uzun sürelerde su altında kalabiliyor. Ayrıca bu sistemlerdeki yapay zeka aldatıcı işlemleri anlayabiliyor ve kanmıyor.
Bizim de bu konuda bir çalışmamız vardı ama hangi aşamada olduğu bilinmiyor. Proje var ancak aşaması ve durumu hakkında açıklama yapılmadı.
4. Soru: Türk Deniz Kuvvetlerinin mayın avlama filosunu nasıl görüyorsunuz? Aydın ve Engin sınıfı yeterli mi?
Engin ve Aydın sınıfının haricinde resmi olarak emekli edilmemiş ABD’den 2’nci el olarak alınan 2 adet Seydi sınıfı ahşap mayın avlama gemisi var envanterde.
Engin sınıfı Fransızların en başarılı mayın grubunu oluşturdukları sınıftır. Ahşap üstü kompozit yapıdadır. Eskidirler fakat bence başarılıdırlar. Türk Deniz Kuvvetleri su altı robotu kullanmaya ilk defa Engin sınıfı ile başladı. PAP-104 insansız deniz araçları ile geldi Engin sınıfı. Kablo bağlantısı ile su altında görerek araştırma yapılmasını sağlıyorlar. Sınıf bize tecrübe olarak çok şey kattı. Gemiler kötü durumda değil. Yaşlı olabilirler ancak iyi gemiler. Aydın sınıfına bir gemi 61 gün kadar NATO SNMG görev grubunda bulundu. Diğer ülkelerin gemilerinden daha iyi görev yaptılar.
Engin sınıfı bildiğim kadarıyla bazı kısmi modernizasyonlar gördü. Aydın sınıfı ile ortaklık kurulabilmesi için Engin sınıfının mayın avlama sisteminde güncelleme yapıldı. 5 gemi iyi durumda.
Aydın sınıfı o dönem alınmış en doğru kararlardan biri. Amanyetik çelik işlemek denizaltı üretiminden dolayı az-çok bildiğimiz bir işti. Bu bilgi birikimi Almanlarla beraber doğru bir şekilde gemiye de uyarladık. Gemilerin kaynağı için Türkiye’de özel amanyetik elektrot bile üretildi.
Aydın sınıfında patlayıcı mayının yanına robot tarafından bırakılıyor. Engin sınıfında ile patlayıcıyı mayının yanına ayrı bir mekanizma bırakıyor. 2 sınıf da çok sessiz.
Aydın sınıfındaki sistemler çok gelişmiş. Mayın avlama amaçlı çok başarılı bir sonar var gemilerde. Değişken derinlikli bir sonar daha var çekili olarak kullanılan. Bu gemilerde biraz önce bahsettiğim robotlardan 2 adet var.
Dünya üzerinde mayın avlama gemilerinde amanyetik çelik kullanan donanma Almanlar ve bizim dışımızda pek yoktur. Yeni yeni başka donanmalar bunu tercih etmeye başladı.
NATO’daki en başarılı mayın avlama grubu Türk Donanmasındadır. 6 ayda bir Türk Donanmasına NATO’da mayın avlama grup komutanlığı gelir. Hatta bu konudan dolayı Yunanlar yeni mayın avlama grubu kurmaya başladı. Biz gruba sürekli gemi verebiliyoruz. Biz Yunanlar’da gemi olmadığı için onların yerine de gemi veriyoruz. Yunanlar Fransızlar’ın artan mayın avlama gemilerini alıp bir grup kurmaya başladı.
Mayın tarama konusunda çok çok iyiyiz. Boğazları rahatlıkla koruyacak kapasitedeyiz.
Mayın avlama gemileri aynı zamanda denizaltı tespiti de sağlar ve bu konuda çok yeteneklidirler. Mayın avlama gemileri denizaltı konusunda denizaltı savunma harbi helikopterlerinden daha başarılı. Helikopter kısa bir süre daldırma sonarı ile denizaltı arayabiliyor. Gemi ise çok daha uzun süre arama yapıyor.
Türk Deniz Kuvvetlerinin mayın avlama filosu şu an için yeterli. Ancak teknoloji çok hızlı gelişiyor. Mayınların çeşitliliği çok fazla artmaya başladı. Asimetrik tehditler arttı. Örneğin Suriye’de bir grup çaldığı birkaç mayını denize atabilir.
Sayımızı artırmamız gerekiyor. Şuna karar vermemiz lazım. Pahalı sistemler mi olacak yoksa daha ucuz insansız sistemler mi olacak?
Benim ısrarla vurguladığım, Hollanda-Belçika projesindeki asıl başarı ana geminin insanlı olup insansız sistemlerle 2 kat fazla alanı tarayabilmesi. Bu da maliyet etkinliğini artıracak.
Biz de bunu yapabilecek beceriye sahibiz. Çekili sonar üretiyoruz. Bununla ilgili çok hızlı davranmıyoruz. Çünkü dünyada ne kadar pazar olduğu belirsiz.
Büyük donanmalarda mayın avlama gemileri var ancak küçük donanmalar bu gemileri tercih etmiyor. İhityaç olursa küçük donanmalar mayın avlama gemilerine talep gösterebilir. İnsansız olarak bunu yapabilecek teknik birikime sahibiz.
5. Soru: Türkiye’nin yerli deniz mayını ve çalışmaları var mı?
Akıllı mayın çalışması mevcut. Bunun için yerli hafif torpidonun beklendiğini düşünüyorum. Akıllı mayınlar düşman unsur tespit-teşhis edildikten sonra torpidoyu ateşliyor. Bunun için Orka hafif torpidonun ortaya çıkmasını bekliyorduk. Orka ortaya çıkınca akıllı dip mayını projesindeki gelişmeleri görebiliriz.
İlk defa DİMDEG gemimizde insansız deniz aracı kullanmaya başlayacağız. Bunun için ekstra vinç eklendi. Gemide ilerde mayın avlama görevli bir insansız deniz aracı görebiliriz gemiyi koruma konusunda.
İlerde küçük boyutlu da olsa mayın avlama görevli insansız deniz araçlarını fırkateynlerimizde dahi görebiliriz.
Röportaj ile ilgili okunmasını önerdiğimiz yazılarımız:
